Alvin Plantinga’nın Maharetli Başarısı – William Doino Jr.

Alvin Plantinga bu yılki Templeton Ödülü’ne kayık görülerek Rahibe Teresa, Alexander Solzhenitsyn, Michael Novak ve Haham Jonathan Sacks gibi ödülü kazanan diğer önemli isimlerin arasına katılmış oldu. Plantinga da, tıpkı bu isimlerin farklı türden inançları ve ilkeleri aracılığıyla dünyada etki yarattığı gibi etki yaratmıştır. Flemenk Reform Geleneği içerisinde dinine bağlı bir Hristiyan ve ünlü bir filozof olarak yeri olan Plantinga, modern entelektüel iklimi etkileyerek Hristiyanlığın akademi içerisinde yükselişine katkı sağlamıştır.

Başarısını daha iyi kavramak için, Plantinga’nın üstesinden gelmesi gereken şeylere göz gezdirerek başlamalıyız. Heather Templeton Dill’in bu yılki ödülü açıklarken ifade ettiği gibi:

Dr. Plantinga 1950’lerin sonlarında kariyerine başladığında, çoğu akademik filozof dini temelli felsefeyi (yüzünü dine dönen ve dinden etkilenen felsefeyi) bilinçli olarak reddetmekteydi.

Ama Dr.Plantinga, Tanrı’nın varlığı lehine birçok farklı argümanı savunuyordu, ki bu, teistik inancı tekrar felsefi gündeme geri getirmeye yönelik çabalarının ilk işaretleriydi.

Plantinga’nın ilk önemli eseri olan Tanrı ve Diğer Zihinler, Tanrı’nın varlığı lehine ve aleyhine klasik argümanları yeniden ele alıyordu. O, bu kitabında, Tanrı’nın varlığına yönelik inancın, tıpkı diğer zihinlerin varlığına inanmak gibi gayet rasyonel olduğunu sonucuna varmıştı. Diğer zihinlerin var olduğuna dair argümanlar kesinkes kanıtlanamamasına rağmen çoğu kişi bu argümanları (ve diğer zihinlerin var olduğunu) verili bir gerçekmiş gibi kabul etmektedir. Benzer bir şekilde, dini inancı olan birinin ilahi bir otorite ile şahsi buluşması da, “ilahi bir Zihne veya Yaratıcı’ya” olan inancı ifade eder (ve bu inancı makul kılar); böylesi bir şey seküler dünyadan doğrudan çıkarsanamasa bile. Bu argümanlar ilk bakışta kulağa epey basit gelse bile Plantinga söz konusu bu argümanları büyük bir incelik ve derinlikle çalışarak çözdü; ve böylece onun kitabı pek çok şüpheci aklı dini inanca yönlendirdi.

Onun ikinci büyük eseri olan Tanrı, Özgürlük ve Kötülük, mutlak iyi bir Tanrı’nın böylesi kötülüklerle dolu bir dünya ile bağdaşamayacağına dair sık sık dile getirilen itirazları ele aldığı için epey önemli bir metin olduğunu gösterdi. Plantinga, söz konusu bu argümanın Tanrı ile kötülüğün varlığı arasında bir çelişki olduğunu önceden varsaydığını, ancak bunu pek de kanıtlamadığını ileri sürdü. Her şeye gücü yeten ve sevgi dolu bir Tanrı bile, her zaman iyilik yapmayı seçecek özgür yaratıklar yaratmaz – çünkü Tanrı bunu yapmak için, söz konusu bu yaratıkları gerçek özgürlükten (yanlışı seçme özgürlüğünü de içeren özgürlükten) mahrum etmek zorunda kalırdı. Ayrıca Plantinga, iyi bir Tanrı’nın, insan özgür iradesinin başat değerini korumak adına kötülüğün varlığına izin vermek için sahip olabileceği makul bir sebebi olabileceğini savundu. Kitap o kadar iyi bir savunudur ki, inanmayanlar tarafından bile Tanrı’nın varlığı aleyhine olan bu hususi itirazı başarılı bir şekilde çürüttüğü için hala büyük ölçüde saygı görmektedir.

Plantinga, Zorunluluğun Doğası adlı kitabında devrim niteliğindeki çalışmalarına devam ederek St. Anselm’in ünlü “ontolojik argümanı”nı güncelleyip daha ileriye taşıyarak dini inanç lehine bir başka güçlü sebep ortaya koymuştur.

Plantinga’nın teistik üçlemesine (demin bahsettiğimiz üç kitap) başlamadan bir yıl önce, yani 1966’da, Time’ın sansasyonel kapak hikayesi “Tanrı Ölü mü?” yayınladı, ancak 1980 yılına gelindiğinde, bir miktar azarlanan meşhur dergi Tanrı’yı ima etmediğini itiraf etti:

Tanrı epey sıra dışı bir şekilde geri dönüyor, fakat bu geri dönüş ilahiyatçılar veya sıradan inançlılar arasında olmuyor, -birçoğunun (O’nun varlığını) ciddi bir problem olarak bir an bile kabul etmediği- akademik filozofların entelektüel çevrelerinde oluyor, hem de epey canlı bir biçimde. Yani genel uzlaşının uzun bir süredir Yüce Varlık’ı bereketli araştırmalardan dışladığı yerde.

Time’a göre, bu dönüşüme diğerlerinden daha fazla katkı yapan kişi, “Amerika’nın önde gelen Ortodoks Protestan Tanrı filozofu Alvin Plantinga idi.”

Kısa bir süre sonra Plantinga yeni bir üçlemeye başladı ve bu, yalnızca teizmi savunmakla yetinmeyip pek çok farklı güçlü eleştiriye karşı temel Hristiyan teolojisi ile İncil’i savunduğu, pek çok kişinin onun başyapıtı olarak kabul ettiği 500 sayfalık yetenek göstergesi, Warranted Christian Belief (Güvencelenmiş Hristiyan İnancı) ile sonuçlandı.

Görece daha yakın bir zamanda ise Plantinga, dikkatini bilim ve din arasındaki iddia edilen çatışmaya yönelterek Asıl Çatışmanın Olduğu Yer (Where the Conflict Really Lies)’de bu iddiaları yanıtladı. Plantinga bu kitabında, din karşıtı bilim adamlarına doğru durumu tersine çevirerek evrim ile natüralizm (doğaüstünü dışlayan) arasında ciddi bir çatışma varken, “teizm ile bilimsel girişim arasında köklü ve büyük bir uyum olduğunu” gösteriyor. Bu kitap, Plantinga’yı meseleye “değerli bir katkı” yapmış olan “felsefi açıdan incelikli ve bilimsel olarak donanımlı bir teist” olarak tanımlayan The New York Review of Books’tan epey olumlu bir eleştiri aldı. Plantinga’nın, New York Review of Books’ın yıllar önce desteklediği filozof Thomas Sheehan’ın Hristiyanlık karşıtı polemiklerine karşı bir zamanlar etkili bir eleştiri yazdığı göz önüne alınırsa bu övgü daha da dikkat çekicidir.

Richard Dawkins, Daniel Dennett, Sam Harris ve merhum Christopher Hitchens gibi “Yeni Ateistler“in yükselişi, Plantinga’nın gözünü pek korkutmadı. Plantinga bu isimlere alaycı bir biçimde ateistik mahşerin “dört atlısı” diyerek son kitabı Knowledge and Christian Belief’te (Bilgi ve Hristiyan İnancı) onların eksiklik ve hatalarına işaret ediyordu:

Biri onların içerikten/özden ziyade, bir tarz/üslup olduğunu söyleyebilir fakat tarz/üslup olarak ortada pek de bir şey yok. Onların tercih ettikleri üslup ciddi bilimsel çalışmadan ziyade hiciv, broşür ve öfkeli iftira gibi görünüyor. Kötü hava koşulları ve diş çürümesi dışındaki her konuda dini suçluyorlar … Üslupları düşmanlık, kin, küfür, alay, hakaret ve “açık aşağılama” içerir; fakat onlarda eksik olan şey ikna edici bir argümandır.

Ama yine de yeni ateistlerin bazı soruları cevaplanmalı ve Plantinga bunu yalnızca kitaplarında değil öğrenmeye meraklı zihinler için birçok konferansı ve “Closer the Truth” video serisinde de yaptı. Diğer yandan Daniel Dennett ile, hem tartışma başlığı hem de sunum tarzı konusunda Plantinga’nın kazandığına inanılan bir münazaraya katıldı.

Şu anda 84 yaşında olan Plantinga, son ödülünü kazanma haberini aldığında alışıldık bir tevazu sergiledi:

Templeton Ödülü’nü almaktan onur duyuyorum. Felsefe disiplini, kariyerim sürerken biçim değiştirdi. Eğer benim çalışmalarım bu dönüşümde etkili olduysa bu beni mutlu eder. Umarım bu ödül genç filozoflara, ve bilhassa çalışmalarına Hristiyan ve teistik bakışı dahil edenlere, daha fazla daha yaratıcılık, kararlılık ve cesaret katarak onları yüreklendirir.

Bu temenni için endişelenmenize gerek yok. Plantinga’nın eski öğrencisi Kelly James Clark’ın da söylediği gibi:

1950’lerde, önde gelen bir filozof tarafından yayınlanan tek bir dini inanç savunusu dahi yoktu; 1990’larda ise Yale’den UCLA’ya ve Oxford’dan Heidelberg’e dek manevi dünyayı savunmak ve geliştirmek için kelimenin gerçek anlamıyla yüzlerce kitap ve makale yayınlanmıştı. 1950 ile 1990 yılları arasındaki fark ne mi? Cevap çok basit: Alvin Plantinga.

Hıristiyan felsefesindeki bu küresel rönesansı ateşlediği için, birkaç yeni Hristiyan nesli boyunca Alvin Plantinga hatırlanacak ve haklı bir şekilde takdir edilecektir.

---

William Doino Jr. – “Alvin Plantinga’s Masterful Achievement“, (Erişim Tarihi: 21.12.2020)

Çevirmen: Taner Beyter

Din Felsefesi İle İlgili Diğer İçeriklerimiz

1. Ateizmi Kanıtlamanın İki Yolu – Quentin Smith
2. Din Felsefesine Giriş: Felsefe, Tanrı’nın Varlığına Dair Ne Söyleyebilir? – Taner Beyter
3. Din veya İlahi Buyruk Teorisi – Steve McCartney & Rick Parent
4. Ateistler Doğaüstüne İnanabilir mi? – Berat Mutluhan Seferoğlu
5. Din Felsefesinin Alanı ve Önemi Hakkında – Charles Taliaferro & Elsa J. Marty
6. Kozmolojik Kanıt ve İki İtiraz – Zikri Yavuz
7. Cömertliğin İstismarı – Talha Gülmez
8. Tanrı ve Zaman – Gregory E. Ganssle (Internet Encyclopedia of Philosophy)
9. Kelam Kozmolojik Argümanı’na Giriş – Berat Mutluhan Seferoğlu
10. Cehennem Problemi: Allah’ın Adaletinin Sınırları – Talha Gülmez
11. Bilim + Din – Tom McLeish
12. Craig’in Metaetik Ahlak Argümanı’nın ve Teistik Metaetik Teorilerinin Eleştirel Bir Değerlendirmesi – Berat Mutluhan Seferoğlu
13. Reformcu Epistemoloji ve Temel İnançlar – Taner Beyter
14. Reformcu Epistemoloji ve Tanrı İnancı – Taner Beyter
15. İnce Ayar Argümanı Ve Bilinç – Alex Malpass
16. Tanrı Nerede? – Edward Feser
17. Seküler Bir Ahlakın Olanaklılığına Dair Bir Metaargüman – Talha Gülmez
18. Doğal Teoloji ve Doğal Din – Andrew Chignell & Derk Pereboom (Stanford Encyclopedia of Philosophy)
19. Olumsallık Argümanı Üzerine Bazı Düşünceler – Jonathan David Garner
20. Olumsallık Argümanı’nı Çürütmek – Jonathan David Garner
21. Acı ve Hazzın Biyolojik Rolüne Dayalı Argüman – Jeffery Jay Lowder
22. Tanrı’nın Kanıtı Olarak Kötülük? – Melinda Penner
23. Anselm’in Ontolojik Argümanı – Edward Feser
24. Mucizeler ve Edward Feser – Jonathan David Garner
25. Zaman, Uzay ve Tanrı – Edwerd Feser
26. Dini Epistemoloji: Alvin Plantinga Örneği – Musa Yanık
27. Çünkü Tanrı Öyle Söylüyor: İlahi Buyruk Teorisi Üzerine – Spencer Case
28. Tanrı’ya Dair Ahlaki Argümanlar (1): Kanıt Temelli Biçimler – John Danaher
29. Tanrı’nın Varlığına Dair Tasarım Argümanları – Thomas Metcalf
30. Daha İyi Bir Dünyanın Olmayışı Problemi: Mümkün Dünyaların En İyisi – Kirk Lougheed
31. Hür İrade Savunması – Alvin Plantinga
32. Üçlübirlik İnancı Tutarsız mı? – Yeşua Özçelik
33. Tanrı Yalan Söyleyebilir mi? – Dallas G Denery II
34. Tanrı’nın Varlığına Dair “İnce Ayar” Argümanı – Thomas Metcalf
35. Dini İnançlar İçin Epistemik Eşitliğin İmkânı: Parite Argümanı – Musa Yanık
36. Klasik Ontolojik Argüman’ın Ateistik Eleştirisi – Mehmet Mirioğlu
37. Üçlübirlik İnancının Tutarsızlığı Argümanı– Jeffery Jay Lowder
38. Teistler İçin +20 Soru – Jeffery Jay Lowder
39. Ted Drange’nin Yaratılış-Karşıtı Argümanı – Jeffery Jay Lowder
40. Natüralizme Karşı Özgür Düşünme Argümanı’yla İlgili Problem – Alex Malpass
41. Alternatif Tanrı Konseptleri – Jonathan David Garner
42. Vahiy Epistemolojisi İçin Sonsuz Gerileme – Alex Malpass
43. Teoloji ve Analitik A Posteriori – Edward Feser
44. Augustine ve İdam Cezası Üzerine – Edward Feser
45. İnanmanın Günahı – Arif Ahmed
46. Kötü bir Tanrı’nın Varlığına Yönelik Kümülatif Bir Sebep – Jonathan David Garner
47. Teizme Karşı Biyolojik Evrim Kanıtı – Jeffery Jay Lowder
48. Evrenin Nedensiz Başlangıcının Metafiziksel Zorunluluğuna İlişkin George Nakhnikian’a Bir Cevap – Quentin Smith
49. Kusurlu Bir Tanrı – Yoram Hazony
50. Yeni Ateistler – James E. Taylor (Internet Encyclopedia of Philosophy)
51. Yeni Ateizm Eleştirel Bir Değerlendirme – Berat Mutluhan Seferoğlu
52. Bilim ve Din: Epistemik Bir Bakış – Nebi Mehdiyev
53. Plantinga’nın Dini Dışlayıcılık Savunusunun Eleştirisi – Nebi Mehdiyev
54. Dini Epistemoloji – Kelly James Clark (Internet Encyclopedia of Philosophy)
55. İslam ve Rasyonalite Üzerine Kısa Bir Değerlendirme – Musa Yanık
56. Panteizm – William Mander (Stanford Encyclopedia of Philosophy)
57. Plantinga’nın Naturalizme Karşı Evrimsel Argüman’ı ve İtirazlar – Jonathan David Garner
58. Deflasyonist Argüman – Mehmet Mirioğlu
59. Kutsal Kitapların Anlamlarında Görelilik – Mehmet Mirioğlu
60. Ateizm ve Agnostisizm (Stanford Encyclopedia of Philosophy) – Paul Draper
61. Mutlak Kudret Argümanı – Mehmet Mirioğlu
62. Ateistler Neden Felsefe ve Teoloji ile İlgilenmeli? – Berat Mutluhan Seferoğlu
63. Teistler Farklı Ateist Tutumları Neden Bilmelidir? – Musa Yanık
64. Kötülük Problemine Karşı Özgür İrade Savunusu ve Eleştirel Bir Değerlendirme – Taner Beyter
65. Platon’un Felsefi Dini – Max Charlesworth
66. Objektif Dindarlığın İmkansızlığı Argümanı – Mehmet Mirioğlu
67. İsimlerini Bilmeniz Gereken 46 Ateist ve Nonteist Felsefeci – Berat Mutluhan Seferoğlu
68. Yanlış Anlaşılan Üç Teist Filozof: Aquinas, Pascal ve Paley – Berat Mutluhan Seferoğlu
69. Türkçede Analitik Din Felsefesi Çalışmaları – Musa Yanık
70. Stephen Unwin’in Bayesci Teoremi: Tanrı’nın Var Olma Olasılığı % Kaçtır? – Musa Yanık
71. Kelam Kozmolojik Argüman “Evrenin Başlangıcı Tanrı’yı Kanıtlar mı?” – Berat Mutluhan Seferoğlu
72. Kötülük Problemi “Evrendeki Kötülükler Ateizme Delil Midir” – Taner Beyter
73. “Allahsız Ahlak Olabilir mi?” Kitabının Eleştirisi – Talha Gülmez
74. İnternet Ateistleriyle İlgili Problem – Alex Malpass
75. Ateistlerin Pek Çoğunun İnandığı 10 Mit – Berat Mutluhan Seferoğlu
76. Din Duygu Düzenlemeyle İlgili, Bu Konuda Oldukça da İyi – Stephen T. Asma
77. Zamanı Tanrı Mı Yarattı? – William Lane Craig 
78. Felsefe Sohbetleri #4:Din Felsefesi (Part-1)
79. Felsefe Sohbetleri #4:Din Felsefesi (Part-2)
80. Muhammed: Avrupa Aydınlanmasının Ruhban Sınıfı Karşıtı Kahramanı – John Tolan
81. Tanrı’nın Varlığı Lehine ve Aleyhine Olan Argümanları Nasıl Sınıflandırabiliriz? – Jonathan David Garner
82. Paul Draper’ın Tanrı’nın Varlığına Dair Ahlak Argümanı – Jonathan David Garner
83. İyilik Problemi Diye Bir Şey var mı? – Jonathan David Garner
84. Enis Doko, Üçlübirlik Problemi ve Hristiyan Teizminin Eleştirisi Üzerine (1. Bölüm) – Yeşua Özçelik
85. Enis Doko, Üçlübirlik Problemi ve Hristiyan Teizminin Eleştirisi Üzerine (2. Bölüm) – Yeşua Özçelik
86. Ateizm Dünya Hakkında Öngörülerde Bulunur mu? – Jonathan David Garner
87. “Karakter Oluşturma” Teodisesi Üzerine Akla İlk Gelen Birkaç Fikir – Jonathan David Garner
88. Üçüncü Türden Bir Ahlak Argümanı – Alexander Pruss
89. “Ana Rahminde Biçim Vermeden Önce Tanıdım Seni / Yeremya” (1:5) – Alexander Pruss
90. Teslis, Cinsel Ahlak ve Liberal Hristiyanlık – Alexander Pruss
91. Şüpheci Teizm ve Tanrı’nın Sonsuzluğu – Alexander Pruss
92. Hristiyan Dünyasının Bölünmesini Bir Skandal Olarak Mı Görmeliyiz? – Alexander Pruss
93. Alexander R. Pruss ve Joshua L. Rasmussen’in “Zorunlu Varlık” Anketi ve Sonuçları – Musa Yanık
94. Euthyphro – Alexander Pruss
95. Teizm ve Qualia – Alexander Pruss
96. Açık Uçlu İki Kozmolojik Argüman – Alexander Pruss
97. Mereolojik Mükemmellik – Alexander Pruss
98. Teizm Doğru İse Qualia Temel Varlıklar Kategorisinde Değildir – Alexander Pruss
99. Büyük Kötülüklere Engel Olmak İçin Yalan Söylemek – Alexander Pruss
100. Teolojik Modellerin Üç Seviyesi – Alexander Pruss
101. Şimdicilik ve Haç – Alexander Pruss
102. Tanrı ve Zamanın B Teorisi – Alexander Pruss
103. Wittgenstein ve Din – Stephen Law
104. Cehennem Problemi: Allah’ın Adaletinin Sınırları – Talha Gülmez
105. Cehennem Problemi’ne Teistik Bir Yaklaşım – Ömer Çağrı Akarsu
106. ‘Cehennem Problemi’ Tartışmasına Katkı – Taner Beyter
107. Yeni Ahit Yazarlarının Eski Ahit’ten Yaptıkları Yanlış Alıntılar: Bu Onların İlhamsızlığının, Vahy Almadıklarının Delili mi? – Bassam Zawadi
108. Hiçlikten Yaratılış ve Kelam Kozmolojik Argüman – Jonathan David Garner
109. Tanrı’nın Yokluğu Lehine Ahlak Argümanı (Tersine Çevrilmiş Ahlak Argümanı) – Jonathan David Garner
110. Schellenberg’in İlahi Gizlilik Problemi’ne Plantinga’nın Dışsalcı Epistemolojisi Bir Yanıt Verebilir mi? – Musa Yanık
111. Mezmurlar 22:1 Tanrım Neden Terk Ettin Beni? – Eren Gündemir
112. Bilimsel Mucize Argümanı’nın Eleştirisi – Yasin Şahin
113. Mucizeler Gerçek mi? – Jonathan David Garner
114. Tanrı’nın Varlığı Aleyhine Disteleolojik Argümanlar – Jonathan David Garner
115. Paul Draper’in Acıya Dayalı Argümanı – Jonathan David Garner
116. Dinler Tarihine Giriş: Dinler Tarihi Niçin Önemlidir? – Musa Yanık
117. Sosyalizm Modern Dinin Manzarasının Şekillenmesine Nasıl Katkı Sağlamıştır? – Julian Strube
118. Agnostik Tavrın Makullüğü Üzerine (1. Bölüm) – Bilal Bekalp
119. Yeni Bir Mantıksal Kötülük Argümanı – Jonathan David Garner
120. Felsefe ve Hristiyan Teolojisi – Michael J. Murray & Michael Rea (Stanford Encyclopedia of Philosophy)
121. Schellenberg’in Korkunç Acılara Dayalı Tümdengelim Argümanı – Jonathan David Garner
122. Kötülük Problemi – Thomas Metcalf
123. Arap ve İslam Metafiziği – Amos Bertolacci (Stanford Encyclopedia of Philosophy)
124. Hayvanları Tanrı mı Yaratır? – Jonathan David Garner
125. İlahi Buyruk (Emir) Teorisi – Michael W. Austin (Internet Encyclopedia of Philosophy)
126. İlahi Gizlilik – David Bayless
127. Enkarnasyon Öğretisi, Mantıksal Problem ve Bir Çözüm Önerisi – Yeşua Özçelik
128. Farklı Bir Analitik Felsefeci Portresi: Alvin Plantinga – Musa Yanık
129. Richard Swinburne: Kısa Bir Entelektüel Biyografi – Musa Yanık
130. Alvin Plantinga’nın Maharetli Başarısı – William Doino Jr.
131. Cehennem ve Evrenselcilik – A.G. Holdier
132. Kriz Anında Tanrı’nın Değerini Tartışmak: Leibniz vs Voltaire – Aaron James Wendland
133. Tanrı Yarattıklarına Duyular Yoluyla Bilgi Verir mi? – Jonathan David Garner
134. Alvin Plantinga ve Din Felsefesi’nin Yeniden Dirilişi – Kelly James Clark
135. C.S. Lewis İyidir Ama Bir De Alvin Plantinga’yı Okumalısınız – Michael Almeida
136. Mantıksal Kötülük Problemi – James R. Beebe (Internet Encyclopedia of Philosophy)