Kötülük Problemine Dair Neleri Okumalıyız? – İbrahim Yeşua Özçelik

Literatür’de “kötülük problemi” olarak adlandırılan mesele klasik teizme yöneltilmiş en ciddi itirazlardan birisi olarak güncelliğini muhafaza etmeye devam eden konuların başında gelir. Bu problem, klasik teizmin her şeye kadir, tümüyle iyi ve her şeyi bilen gibi sıfatlara haiz olan Tanrı kavramının mevcut kötülük ile birlikte düşünüldüğünde tutarsızlığa yol açtığını iddia eder. Günümüzde bu problem ele alınırken pek çok ayrım yapılır. En genel ayrımda bu problem teorik ve varoluşsal problem olarak ikiye ayrılır. Teorik problem meseleyi düşünsel bir düzlemde irdelerken varoluşsal problem meseleyi duygusal boyutuyla ele alır. Teorik problem de yaygın şekilde ikiye ayrılmaktadır. Taliaferro ve Marty bu ayrımı şöyle dile getirir:

“Bu problemin iki genel versiyonu vardır: (1) Tümdengelimsel veya mantıksal versiyon, herhangi bir kötülüğün varlığının Tanrı’nın varlığıyla bağdaştırılamayacağını ileri sürer ve (2) olasılıksal versiyon ise, fiilen var olan kötülüğün hem miktarı veya niceliği hem de şiddetini dikkate aldığımızda Tanrı’nın var olmasının pek mümkün olmadığını ileri sürer.”[1]

Mantıksal problem yukarıda belirtilen sıfatlara sahip Tanrı konsepti ile kötülüğün mantıksal olarak çelişkili olduğunu söyleyerek böylesi bir Tanrı tasavvurunun imkânsız olduğunu ileri sürer. Ancak genel kabule göre özgür irade savunmasıyla mantıksal problem bertaraf edilmiştir. Günümüzde kötülük problemi daha yaygın bir şekilde delilci veya olasıksal kötülük problemi olarak adlandırılan yönüyle ele alınır. Buradan hareketle sunulan argüman(lar), Tanrı ile kötülüğün birlikte var olmasının mantıksal olarak mümkün olduğunu, fakat böylesi bir durumun oldukça ihtimal dışı (ya da en azından Tanrı’nın var olması ihtimalinden daha olası) olduğunu savunur.

Aşağıdaki listede, kötülük problemi hakkında okumak yapmak isteyenler için bu konuda kaleme alınmış yerli ve yabancı bazı eserleri derlemeye çalıştım. Bu eserlerin bazıları bu problemi belirli kişiler üzerinden ele alırken, bazıları ise genel hatlarıyla incelemeye tabi tutar. Bazı eserler ise editöryal olup farklı metinlerin bir araya getirilmesinden oluşmaktadır.

Keyifli okumalar dilerim.

KÖTÜLÜK PROBLEMİNE DAİR KİTAP LİSTESİ:

• Adam Morton, Kötülük Üzerine, Çev. Zeynep Okan, İstanbul, Güncel Yay., 2000.
• Alvin Plantinga, God, Freedom, and Evil, Wm. B. Eerdmans Publishing Company, 1977.
• Alvin Plantinga, God and Other Minds, Ithaca, Cornell University Press, 1967.
• Alvin Plantinga, Tanrı, Özgürlük ve Kötülük, Çev. Musa Yanık, Ankara, FOL, 2022.
• Augustine, İtiraflar, Çev. Çiğdem Dürüşken, Alfa Yayınları,
• Atle Ottesen Søvik, The Problem of Evil and the Power of God, Brill Academic Pub, 2011.
• Bart D. Ehrman, God’s Problem, HarperOne, 2008.
• Benjamin McCraw, The problem of evil: New Philosophical Directions, Lexington Books, 2016.
• Brian Davies, The Reality of God And the Problem of Evil, New York, Continuum, 2006.
• Bruce Ware, God’s Lesser Glory: The Diminished God of Open Theism, Wheaton, Crossways Books, 2000.
• Bryan Frances, Gratuitous Suffering and the Problem of Evil, New York, Routledge, 2013.
• Cafer YARAN, Kötülük ve Teodise, Vadi Yayınları, 2018.
• Chad Meister ve Paul K. Moser, The Cambridge Companion to the Problem of Evil, Cambridge University Press, 2017.
• Chad V Meister ve James K. Dew Jr., God and the Problem of Evil: Five Views, Inter-Varsity Press, 2017.
• C. S. Lewis, Problem of Pain, HarperOne, 2015.
• C. S. Lewis, Acı Sorunu, İstanbul, Haberci, 2009.
• C. S. Lewis, A Grief Observed,HarperOne, 2015.
• Charles Werner, Kötülük Problemi, Çev. Sedat Umran, Kaknüs Yayınları, 2000.
• Daniel Howard-Snyder, The Evidential Argument from Evil, Indiana University Press, 2008.
• David Ray Griffin, God, Power, and Evil: A Process Theodicy, Philadelphia, Westminster Press, 1976.
• David Ray Griffin, Evil Revisited: Responses and Reconsiderations, Albany, State University of New York Press, 1991.
• David O’Connor, God and Inscrutable Evil: In Defense of Theism and Atheism. Lanham, Rowman & Littlefield, 1998.
• Elmar J. Kremer, The Problem of Evil in Early Modern Philosophy, University of Toronto Press, 2001.
• Eric Lee Ormsby, İslam Düşüncesinde İlahi Adalet Sorunu, Kitabiyat Yayınları, 2001.
• Frank T. Vertosick Jr. Neden Canımız Yanar?, Çev. Mine Şengel, Ankara, TÜBİTAK, 2011.
• G. W. Leibniz, Theodicee Ya da Tanrının Haklı Kılınması, Çev. Levent Özşar, Biblos Kitabevi Yayınları, 2009.
• G. W. Leibniz, Teodise, Çev. Hüseyin Batuhan, Ankara, FOL Kitap, 2021.
• Gregory A. Boyd, Is God to Blame?, IVP Books, 2003.
• Gregory A. Boyd, Satan and the Problem of Evil, IVP Academic, 2001.
• Hannah Arendt, Kötülüğün Sıradanlığı Eichmann Kudüs’te, Çev. Özge Çelik, Metis Yayınları, 2019.
• Hasan G. Bahçekapılı, Kötülük Problemi ve Tanrı – Felsefi Bir İnceleme, Nobel Akademik Yayıncılık, 2022.
• Hakan Hemşinli ve Yunus Kaplan (Ed.), İslam Düşüncesinde Kötülük Sorunu ve Teodise 1, Ankara, Elis Yayınları, 2021.
• James L. Crenshaw, Defending God: Biblical Responses to the Problem of Evil, Oxford University Press, 2005.
• John Hick, Evil and the God of Love, Palgrave Macmillan, 2010.
• John Lennox, Koronavirüs Dünyasında Tanrı Nerede?, Çev. İbrahim Yeşua Özçelik ve Yoel Barış Özçelik, İstanbul, Haberci, 2021.
• John C. Peckham, Theodicy of Love: Cosmic Conflict and the Problem of Evil, Baker Academic, 2018.
• John R. Schneider, Animal Suffering and the Darwinian Problem of Evil, Cambridge University Press, 2020.
• Justin P. McBrayer ve Daniel Howard-Snyder, The Blackwell Companion to The Problem of Evil, Wiley-Blackwell, 2013.
• Kenneth Surin, Theology and the Problem of Evil, Wipf and Stock, 2004.
• M. B. Ahern, Studies in Ethics and the Philosophy of Religion Volume 1: Problem of Evil, Routledge, 2012.
• Marilyn McCord Adams ve Robert Merrihew Adams (Ed.), The Problem of Evil, Oxford University Press, 1991.
• Marilyn McCord Adams, Horrendous Evils and the Goodness of God, Ithaca, Cornell University Press, 1999.
• Mark Larrimore, The Problem of Evil: A Reader, Wiley-Blackwell, 2000.
• Mark S. M. Scott, Journey Back to God: Origen on the Problem of Evil, Oxford University Press, 2015.
• Metin Özdemir, İslam Düşüncesinde Kötülük Problemi, İstanbul, Furkan Yayınları, 2001.
• Metin Yasa, Tanrı ve Kötülük, Ankara, Elis Yayınları, 2003.
• Michael L. Peterson (Ed.), Problem Of Evil: Selected Readings, University of Notre Dame Press, 1992.
• Michael L Peterson, God And Evil: An Introduction To The Issues, Perseus, 1998.
• Michael Tooley, The Problem of Evil, Cambridge University Press, 2019.
• Nelson Pike, God and Evil, New Jersey, Prentice-Hall Inc., 1964.
• Nilay Karataş Avcı, Origenes’te Ruh ve Kötülük Problemi, Sentez Yayınları, 2021.
• N. N. Trakakis, (Ed.), The Problem of Evil: Eight Views in Dialogue, Oxford University Press, 2018.
• Paul Rateau, Leibniz on the Problem of Evil, Oxford University Press, 2019.
• Peter Hicks, Kötülük ve Acı Çekmek, Çev. Yeşim Mısırcı, İstanbul, Haberci, 2020.
• Peter Van Inwagen, Christian Faith and the Problem of Evil, Wm. B. Eerdmans Publishing Co, 2004.
• Peter van Inwagen, The Problem of Evil: The Gifford Lectures Delivered in the University of St. Andrews in 2003, Oxford University Press, 2008.
• Philip Yancey, Acı Çekilirken Tanrı Nerede?, Çev. Nur Nirven, İstanbul, Haberci, 2008.
• Rafız Manafov, Kötülük Problemi ve Teodise, İz Yayıncılık, 2007.
• Richard Swinburne, Providence and the Problem of Evil, Oxford, Oxford University Press, 1998.
• Salih Aydın, İmam Matürîdî’de Kötülük Problemi ve İmtihan,  İnsan Yayınları, 2022.
• Safaruk Chowdhury, Islamic Theology and the Problem of Evil, American University in Cairo Press, 2021.
• Shams Inati, The Problem of Evil: Ibn Sina’s Theodicy, Gorgias Press, 2017.
• Sharon Dirkx, Why? Looking at God, Evil & Suffering, IVP, 2013.
• Steven Nadler, Mümkün Dünyaların En İyisi, İstanbul, Alfa Yayıncılık, 2016.
• Susan Neiman, Modern Düşüncede Kötülük, Çev. Ayhan Sargüney, İstanbul, Ayrıntı, 2006.
• Tim Keller, Walking with God through Pain and Suffering, Penguin Books, 2015.
• Voltaire, Candide, Çev. Ayşe Meral, İstanbul, Alfa Yayıncılık, 2016.
• William Hasker, Providence, Evil and the Openness of God, London, Routledge, 2004.
• William L. Rowe, God and the Problem of Evil, Blackwell Publishers, 2001.
• William L. Rowe, Philosophy of Religion: An Introduction, Encino, Dickenson Publishing Company, 1978.
• Yaşar Türkben, İbn Sina ve Thomas Aquinas’ta Kötülük Problemi, Ankara, Elis Yayınları, 2014.
• Ziya Meral, Ve Tanrı Ağlıyordu, İstanbul, GOA, 2006.

[1] Charles Taliaferro ve Elsa Marty (Ed.), A Dictionary of Philosophy of Religion, London, Continuum, 2010, s. xvii.