Bir şeyleri anlamaya çalışırken çoğu zaman başkalarının merhametine bakarız. Aynı durum, daha derinlikli bir kavrayış sahibi olmaya veya bilgi edinmek için becerilerimizi geliştirmeye çalıştığımızda da geçerli. Aynı şekilde, başkaları da kendi bakış açılarını bizimle paylaşabilir ve bizi ilgili delillere yönlendirebilirler: Bizim için mühim olan sorular sorabilirler, argümanlarımızı eleştirebilirler, bizi yeni araştırma tekniklerine yönlendirebilirler ve bizim için muhteşem olan bir soruşturma modeli oluşturabilirler. Bu, yalnızca resmi bir eğitim ortamındaki öğrenmeye yönelik genel kapasitelerimizi geliştirmek için değil, aynı zamanda farklı türden uzman profesyonel ortamlarımız, demokratik süreçlere katılımımız ve kişisel gelişimimiz için de geçerlidir. Yaşamamızın araştırma/soruşturma içeren çeşitli alanlarında yaygın bir biçimde diğer insanlara bağlıyızdır.
Diğer insanlara dair bu yaygın bağlılık (veya bağımlılık) göz önüne alındığında, entelektüel olarak güvenilir insanların varlığı bizim için mühimdir. Entelektüel açıdan güvenilir olan insanlar, bir şeyleri kavramaya ve anlamaya çalışırken yardımlarına güvenebileceğimiz türden insanlardır. Demin vurguladığımız şekillerde diğer insanlar onlara bağlıyken, karakterleri (ve nitelikleri) iyi performans göstermelerini sağlayan insanlardır. Başkalarının, soruşturma sürecindeki makul amaçlarına ulaşmalarına yardımcı olmak için motive olmuş kişilerdir, yardımcı olma hususunda yeteneklidirler.
Herkes entelektüel açıdan güvenilir değildir. Aslına bakarsanız, entelektüel güvenilirliğin noksanlığı günümüz dünyasında başlı başına büyük bir problemdir. Örneğin, bilgi-saklama (veya gizleme) davranışı, Fortune 500 şirketlerinin yıllık 31 milyar dolardan fazla zarara uğramasından sorumlu olarak; organizasyonların performansını olumsuz etkilemektedir. [İ] Aynı şekilde, yeryüzünün her yerindeki demokrasiler, seçmenlerin doğru siyasi kararlar alma kapasitelerini zayıflatan sahte haberlerin ve yanıltıcı içeriklerin yayılması sonucu ciddi şekilde yara aldı. [İi] Ve akademi aracılığıyla; yüksek profilli tahrif edilmiş araştırma vakalarının ve “özensiz bilim” (sloppy science) vakalarının ortaya çıkması sonucunda şok dalgaları yaratıldı. [İii]
Entelektüel olarak güvenilir olma konusunda hepimiz, elimizde olanın daha iyisini yapabiliriz. Peki ama daha iyisini yapmak istiyorsak tam olarak neyi hedefleyebiliriz? Ben burada, ideal olarak peşinde olabileceğimiz kişisel bir karakter olduğunu ve bunun başkalarının sorgulamaları esnasında bize güvenirken davranışlarımızı revize etmemize yardımcı olabileceğini öne sürüyorum. Bu karakter; başkalarının entelektüel sağlığını/iyiliğini teşvik etmek için erdemli bir motivasyon etrafında birleşmiştir; ve araştırma süreçlerinde başkalarına yardım etme konusundaki bu nihai motivasyonu paylaşan belirli türden spesifik erdemlerde somutlaştırılmış bir karakterdir. Ben, entelektüel olarak güvenilir olmanın temelinde bulunan bu tüm erdemler kümesine “entelektüel güvenilirliğin erdemleri” diyorum.
Entelektüel güvenilirliğin en temel erdemi, entelektüel yardımseverliktir. Entelektüel yardımseverlik, kendi iyiliği adına başkalarının soruşturmalarında mükemmelliği teşvik etmek için geliştirilen bir motivasyondur. Entelektüel olarak yardımsever olan kişi, başkalarının, doğru inanç, bilgi, akılcılık ve kavrayış edinmesini; sorgulayan biri olarak yeti ve erdemlerini geliştirmelerini vb. önemser. Bu farklı türden nitelikler arasındaki sağlam ilişkinin farkındadırlar; ve duygularında, yargılarında ve eğilimlerinde bu nitelikleri diğerlerine de tanıtmak ve onlarda teşvik yaratmak için heyecanlarıyla bütünleşmişlerdir.
Diğer yandan, bir kişinin diğer insanlar için bilgi ve kavrayış gibi entelektüel nitelikleri teşvik etmesinin farklı türden yolları vardır. İşte bu nedenle, entelektüel yardımseverlik bu temel motivasyon ile, farklı türden spesifik entelektüel erdemleri destekleyebilir. Mesela; bir kişinin başkalarının soruşturmalarında başarı ve mükemmelliği teşvik etmesinin yollarından biri; uygun koşullar altında, bu kişilerin soruşturdukları konulara dair kendi görüşlerini samimi ve açıkça paylaşmalarıdır. Uygun koşullar altında kendi görüşünü sağlıklı bir şekilde aktarma erdemine “entelektüel şeffaflık” diyebiliriz. Bu, hem kendi görüşünü belirlemeyi hem de bu görüşü diğerlerine etkili bir şekilde aktarma becerisini gerektirir.
Başka bir örnek ise iletişimsel açıklık/netlik erdemidir. Başkaları tarafından doğru ve açık bir şekilde anlaşılacak şekilde iletişim kurmak, kişinin sorgulamalarını iletişimleri aracılığıyla teşvik edebilmenin temelidir. Bu biçimde iletişim kurmak ise, kişinin iletişimindeki kafa karışıklığı kaynaklarını ortadan kaldırma veya kafa karışıklığını çözme becerisi gerektirir. Erdemli ve samimi bir şekilde iletişimde açık olan bir konuşmacı, kullanılan belirsiz terimleri tanımlama, iletişimi takip edilmesini kolay bir şekilde yapılandırma ve kilit noktaları vurgulama eğiliminde olacaktır.
Tüm bunlar, entelektüel güvenilirlik erdemlerinin yalnızca üç örneğidir. Kişinin hedef kitlesine yönelik hassasiyeti ve duyarlılığı, entelektüel rehberlik vb gibi hesaba katabileceğimiz başka pek çok şey daha var. Ve bunları her birine dair de söyleyebileceğimiz çok şey mevcut. Söz konusu bu erdemler birbirinden farklı olmakla birlikte, her birinin kendine özgü odak noktası vardır ve farklı türden yetiler gerektirirler: Fakat nihayetinde hepsi de asıl amacın, başkalarının araştırmalarında/soruşturmalarında onları mükemmelliğe ve başarıya doğru teşvik etmek olduğu konusunda ortaklaşmışlardır. Diğer yandan sözünü ettiğimiz bu türden erdemlere ilişkin çok az akademik çalışma yapılmış olması şaşırtıcı gelebilir. Konuya dair en yakın ilişkili akademik çalışmalarının çoğunun odağı, bu niteliklere sahip olan kişinin kendi araştırma/soruşturma süreçlerinde mükemmelliği teşvik eden entelektüel erdemlere dairdi.
Neyse ki son zamanlarda bu manzara değişmeye başladı. Ve, kendime biraz optimist olma izni vererek söylersem; yakın gelecekte entelektüel güvenilirliğin erdemlerine yönelik çok daha fazla ilgi gösterilecek olabilir. Bu alana yönelik başlatılmış olan ve yakından takip etmeyi umduğumuz çalışmalar elbette, entelektüel güvenilirlik konusuna yönelik gösterilmesi gerekilen türden bir ilginin yalnızca başlangıcıdır.
Yine de, akademik çalışmalarda bu konu başlıklarına daha fazla önem verilmesiyle, söz konusu bu çalışmaların meyvelerinin, aktüel dünyadaki hayatımızın farklı alanlarında bulunan entelektüel yardımlaşma davranışlarımız üzerinde olumlu bir etki yaratabileceği beklenmektedir. Buna kesinlikle ihtiyacımız var.
Dipnotlar
[i] P. Babcock, “Shedding Light on Knowledge Management,” HR Magazine 49, 5 (2004): 46-51.
[ii] See, for example, S. Woolley and P. Howard, eds, Computational Propaganda: Political Parties, Politicians, and Political Manipulation on Social Media (New York: Oxford University Press, 2018).
[iii] See, for example, R. Harris, Rigor Mortis: How Sloppy Science Creates Worthless Cures, Crushes Hopes, and Wastes Billions (New York: Basic Books, 2017).
T. Ryan Byerly– “Being an Intellectually Dependable Person“, (Erişim Tarihi:15.05.2021)
Çevirmen: Taner Beyter
