Önemli ölçüde farklı popülasyon sonuçları getirecek iki prosedürden birini seçmesi gereken bir hükümet yetkilisi olduğunuzu hayal edin. İlk prosedür, her birinin oldukça yüksek bir yaşam kalitesine sahip olduğu bir miktar insanı barındıracak olan A popülasyonunu meydana getirecek. İkinci prosedür, her birinin oldukça düşük fakat pozitif olan bir yaşam kalitesine sahip olduğu, çok daha fazla insanı barındıracak olan Z popülasyonunu meydana getirecek. A ve Z popülasyonları Figür 1’de resmedilmiştir:
Daha iyi sonucu meydana getirmek için ilkini mi yoksa ikincisini mi seçmelisiniz? Çoğu insan, ilk prosedürü seçmeniz gerektiğini düşünür çünkü A’nın var olmasının Z’nin var olmasından iyi olduğunu düşünürler.
Buna karşın Derek Parfit, Z’nin var olması A’nın var olmasından daha iyi olduğu için bu sonucun tersini, yani ikinci prosedürü seçmeniz gerektiği adına birtakım güçlü argümanlar sunmuştur. [2] Bu makale, o argümanlardan birini özetliyor.
1. Argüman
İkinci prosedürü seçmeniz gerektiği ile sonuçlanan argüman, bize iki popülasyonu, A ve A+‘yı karşılaştırtarak başlıyor.
Yukarıda da belirtildiği gibi A, her birinin oldukça yüksek bir yaşam kalitesine sahip olduğu az miktardaki bir insan topluluğundan oluşuyor. A+ popülasyonu, her biri A ile aynı büyüklükte olan iki insan grubundan oluşuyor. Bu gruplardan ilkindeki herkes, A’daki herkes gibi oldukça yüksek bir yaşam kalitesine sahip. Bu gruplardan ikincisindeki herkes ise, yaşamaya değer bir yaşam kalitesi olsa da daha düşük bir yaşam kalitesine sahip. A ve A+ popülasyonları Figür 2’de resmedilmiştir:
Hangi popülasyonun var olması daha iyi olurdu? A’nın mı, A+’nın mı? Sezgisel olarak, A+ popülasyonunun var olması A popülasyonunun var olmasından iyi olurdu çünkü A+ popülasyonu, yaşamaya değer yaşamlara sahip olan fazladan bir grup insan barındırıyor. Bunun neticesinde şu sonuçları kabul etmemiz gerekir:
- (Ö1) A+ popülasyonu A popülasyonundan iyidir.
Şimdi, A+ popülasyonunu üçüncü bir popülasyon olan Bölünmüş B ile karşılaştıracağız. A+ popülasyonundaki gibi, Bölünmüş B de -her birinin A ile aynı sayıda insan içerdiği- iki insan grubundan oluşuyor. Fakat A+ popülasyonundan farklı olarak, Bölünmüş B popülasyonundaki herkes -A+ popülasyonundaki ortalama yaşam kalitesinden birazcık daha iyi bir yaşam kalitesine sahip olan- eşit derecede iyi hayatlara sahip. A+ ve Bölünmüş B popülasyonları Figür 3’te resmedilmiştir:
Hangi popülasyonun var olması daha iyi olurdu? A+’nın mı, Bölünmüş B’nin mi? Sezgisel olarak, Bölünmüş B popülasyonunun var olması A+ popülasyonunun var olmasından daha iyidir çünkü Bölünmüş B popülasyonu, A+ popülasyonunun ilk grubundakiler kadar iyi durumda olan kimseye sahip olmasa da A+ popülasyonunun sahip olduğundan yüksek bir ortalama yaşam kalitesine sahiptir, A+ popülasyonunda olduğundan fazla miktarda hayatı yaşamaya değer kılacak şeye sahiptir ve A+ popülasyonundan daha az eşitsizlik bulundurur. Bunun neticesinde kabul etmemiz gerekir ki:
- (Ö2) Bölünmüş B popülasyonu A+ popülasyonundan iyidir.
Son olarak, Bölünmüş B popülasyonunu dördüncü bir popülasyon olan B ile karşılaştıracağız. B popülasyonu, bölünmemiş olması haricinde Bölünmüş B popülasyonunun bire bir aynısıdır. Bölünmüş B ve B popülasyonları Figür 4’te resmedilmiştir:
Hangi popülasyonun var olması daha iyi olurdu? Bölünmüş B’nin mi, B’nin mi? Sezgisel olarak, B popülasyonunun var olması Bölünmüş B popülasyonunun var olması kadar iyidir. Bunun neticesinde kabul etmemiz gerekir ki:
- (Ö3) B popülasyonu, Bölünmüş B popülasyonu kadar iyidir.
Eğer B popülasyonu Bölünmüş B popülasyonu kadar iyiyse (Ö3), Bölünmüş B popülasyonu A+ popülasyonundan iyi olduğundan (Ö2) ve A+ popülasyonu da A popülasyonundan iyi olduğundan (Ö1) B popülasyonu A popülasyonundan iyidir. Neticede ulaşmamız gereken sonuç şudur:
- (S1) B popülasyonu A popülasyonundan iyidir.
Aynı akıl yürütmeyi yaparsak B popülasyonundakinin iki katı kadar insandan oluşan ve içindeki herkesin yaşam kalitesinin B popülasyonundaki herkesin yaşam kalitesinin yarısından fazla olduğu bir beşinci popülasyon olan C popülasyonu B popülasyonundan (ve dolayısıyla A popülasyonundan) iyi olacaktır. A, B ve C popülasyonları Figür 5’te resmedilmiştir:
Alfabedeki harfler boyunca ilerledikçe Z popülasyonunun Y popülasyonundan (ve dolayısıyla A popülasyonundan) iyi olduğu sonucuna ulaşırız. Yani bizi (S1) -B popülasyonunun A popülasyonundan iyi olduğu- sonucuna ulaştıran akıl yürütme, aynı zamanda bizi, Z popülasyonunun A popülasyonundan iyi olduğu neticesine götürür ve sonuç olarak ikinci prosedürü ilk prosedüre tercih etmeniz gerekir.
2. İğrenç Sonuç
Yukarıdaki argümandan çıkarılacak dersin, üyelerinin yaşamaya değer hayatlara sahip olduğu daha büyük bir popülasyonun, daha küçük bir popülasyondan her zaman daha iyi olduğu düşünülebilir fakat bu pek de doğru değildir. Bunun yerine yukarıdaki argümandan çıkarılacak ders, yaşamaya değer hayatlara sahip olan daha büyük bir popülasyonun daha küçük bir popülasyondan büyüklüğünün oranı, küçük popülasyonun üyelerinin yaşam kalitesinin büyük popülasyonun üyelerinin yaşam kalitesinden daha iyi olmasının oranından büyük olduğu sürece büyük popülasyon küçük popülasyondan iyidir, olmalıdır.
Yukarıdaki argümandan çıkarılacak dersi daha somut şekilde ifade edebiliriz. Örneğin Parfit yazısını, “Hepsinin oldukça yüksek bir yaşam kalitesine sahip olduğu en az on milyar insandan oluşan mümkün her popülasyon için, üyeleri yaşamaya ancak değer hayatlara sahip olsa da -diğer şeyler aynı olduğu sürece- var olmasının diğer popülasyonun var olmasından daha iyi olacak olduğu, tahayyül edilebilir ve diğerinden daha büyük bir popülasyon bulunmalıdır,” diyerek sonuçlandırır. [7] Buna, iğrenç sonuç adını verir.
İğrenç sonuç, ismini, kabul etmesi zor olduğu gerçeğinden alıyor. Kabul etmesi neden mi zor? Çünkü her birinin oldukça yüksek bir yaşam kalitesine sahip olduğu on milyar insandan oluşan bir popülasyonu hayal edebilsek de, içinde ne kadar insan olursa olsun, yaşamaya ancak değer hayatlara sahip insanlardan oluşan bir popülasyonun diğerinden daha iyi olduğunu hayal edemeyiz.
3. Sonuç
İğrenç sonuç, kabul etmesi zor olduğundan dolayı Parfit’in kendisi dahil pek çok felsefeci, yukarıdaki argümanın sağlam olmadığını veya aynı akıl yürütmenin bizi iğrenç sonuca kadar götüremeyeceğini iddia ederek iğrenç sonuca karşı koymaya çalışmıştır. [8] Fakat başkaları da bu iddiaların başarısızlığa mahkum olduğunu ileri sürmüştür. [9] Eğer haklılar ise iğrenç sonucu kabul etmek zorundayız, ne kadar iğrenç olursa olsun.
Dipnotlar
- [1] Arrhenius, Ryberg, and Tännsjö 2014.
- [2] Parfit 1984: 419-441.
- [3] Parfit 1984: 419.
- [4] Ibid.
- [5] Ibid.
- [6] Parfit 1984: 388.
- [7] Ibid.
- [8] Feldman 1995, Hurka 1983, Locke 1987, Narveson 1967, Parfit 1986, Rachels 2001, and Temkin 1987.
- [9] Huemer 2008 and Tännsjö 2002.
Referanslar
- Arrhenius, Gustaf, Jesper Ryberg and Torbjörn Tännsjö. “The Repugnant Conclusion.” The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2014 Edition). Ed. Edward N. Zalta. URL = <http://plato.stanford.edu/archives/spr2014/entries/repugnant-conclusion/>.
- Feldman, Fred. “Justice, Desert, and the Repugnant Conclusion.” Utilitas 7, no. 2 (1995): 189–206.
- Huemer, Michael. “In Defense of Repugnance.” Mind 117, no. 468 (2008): 899-933.
- Hurka, Thomas. “Value and Population Size.” Ethics 93, no. 3 (April 1983): 496-507.
- Locke, Don. “The Parfit Population Problem.” Philosophy 62, no. 240 (April 1987): 131-157.
- Narveson, Jan. “Utilitarianism and New Generations.” Mind 76, no. 301 (January 1967): 62–72.
- Parfit, Derek. Reasons and Persons. Oxford: Oxford University Press, 1984.
- Parfit, Derek. “Overpopulation and the Quality of Life.” Applied Ethics. Ed. Peter Singer. Oxford: Oxford University Press, 1986, 145-164.
- Rachels, Stuart “A Set of Solutions to Parfit’s Problems.” Noûs 35, no. 2 (2001): 214–238.
- Tännsjö, Torbjörn. “Why We Ought to Accept the Repugnant Conclusion.” Utilitas 14, no. 3 (November 2002): 339-359.
- Temkin, Larry. “Intransitivity and the Mere Addition Paradox.” Philosophy & Public Affairs 16, no. 2 (1987): 138–187.
Jonathan Spelman–“The Repugnant Conclusion”, (Erişim Tarihi: 16.06.2022)
Çeviri: Eren Yıldız
Yaşam konforumuzu arttırmak adına yaşamsal ihtiyaçlarımızdan fazlasına sahip olma hırsı, sonu olmayan “daha daha daha” bencilliği…