Deterministik bir beynin yaptığı bütün işlemlerin (computation) inanılmaz derecede karmaşık bir dişliler sistemi tarafından yapıldığını ve tek bir krankın dönmesinin bütün diğer çarklardaki çok sayıdaki çeşitli ara işlem sonuçlarını ortaya çıkardığını hayal edebiliriz. Şimdi sürtünmenin olmadığı, mükemmelen katı, ve mükemmelen iç içe geçmiş dişlilerin olduğu Newtoncu bir Dünya’yı hayal edin ve işlemlerin bu sistem tarafından yapıldığını varsayın. Mükemmel, deformasyondan yoksun katılar ve mükemmelen iç içe geçmiş dişliler hesaplamaları anında gerçekleştirirler. Yani bir canlının yaptığı bütün hesaplamalar tek bir krankın döndürülmesiyle yapılabilir. Bu durumda hesaplamasal durumların bir açıklama sırasına sahip olmakla beraber zamansal bir sıralamaya sahip olmalarının gerekmediğini not edin: bütün hesaplamalar eşzamanlı bir şekilde gerçekleştirilir. Dolayısıyla:
- İşlemsel bir zihin kuramını (computational theory of mind) kabul edersek normalde deneyim edilmesi yıllar alacak türden bir subjektif bilinç akışını içeren zihinsel bir yaşama herhangi bir hakiki zamansal sıralama olmadan da sahip olmak mümkündür. Bundan da şu çıkar:
- Ya işlemsel zihin teorileri yanlıştır, ya da subjektif bilinç akışı hakiki anlamda zamanı gerektirmez.
(1) ve (2)’de potansiyel bir problem olduğunu düşünüyorum: Gerçek zaman ve dışsal zamanın birbirine karıştırılmasına dair potansiyel bir problem olabilir. Zira belki de içsel zaman da en azından dışsal zaman kadar -ya da daha da fazla!- gerçektir ve zaman basitçe bir cismin içindeki etkileşimlerin nedensel sıralaması sayesinde oluşuyor olabilir. Eğer böyleyse, dişliler sisteminin bir cisim (substance) olması halinde (bana göre bunun olması sadece bu sistem bütünleşik bir forma -unified form- sahipse mümkün) bu cismin içsel nedensel düzeni/sıralaması da zamansal bir düzen/sıralama teşkil edecektir.
Bu gönderim ve diğer yakın zamanlı gönderilerim hoş bir araştırma projesine uydurulabilir. Bir makaleye, hatta bir teze veya kitaba dönüştürülebilir: Fizikalizmin hayatlarımızın zamansallığını açıklama konusunda ortaya çıkardığı güçlüklerin keşfedilmesi şeklinde. Her zamanki gibi, eğer işin esas zor bölümünü yapmak isteyen biri olursa işbirliği yapmaya hazırım.
Alexander Pruss- “Timeless flow of consciousness?”, (Erişim Tarihi: 20.11.2020), Erişim Kaynağı: http://alexanderpruss.blogspot.com/2020/05/timeless-flow-of-consciousness.html
Çevirmen: Berat Mutluhan Seferoğlu
