Platonculuk, Sokrates’in öğrencisi ve müriti Platon tarafından M.Ö. 387 civarında kurulan ve öğrencileri ve takipçileri tarafından sürdürülen Sokratik dönemden eski bir Yunan felsefe okuludur. Temeli, Platon’un derslerini verdiği (sonraki üniversiteler için ilk örnek) Atina duvarlarının dışında kutsal bir koru içeren bir bölge olan Akademi’ye dayanır. Platonculuk, ilk olarak, Platon’un kendi öğretmeni olan Sokrates’in çeşitli öğretilerini açıklamak için yazdığı diyaloglarında ifade edildi.
Platon’un felsefesi en iyi, Platonik Gerçekçiliği (kafa karıştırıcı bir şekilde Platonik İdealizm olarak da bilinir), hilomorfizmi (maddelerin maddede bulunan formlar olduğu fikri) ve Formlar Teorisi (“Formlar”, etrafımızda hissettiğimiz belirli nesnelerin kusurlu kopyaları olduğu ebedi, değişmez, mükemmel evrensellerdir) ile bilinir. Ebedi bir evren ortaya çıkarır ve fikri maddeden önce gelen bir şey olarak tanımlar, böylece etrafımızdaki özsel gerçeklik yalnızca daha yüksek bir gerçeğin bir yansımasıdır.
Platonik Epistemoloji, bilginin doğuştan olduğunu ve ölümsüz ruhun, Formlara olan önceki aşinalığını (“anamnez”) “hatırladığını” savunur. Bu nedenle öğrenme, ruhun derinliklerine gömülü fikirlerin ortaya çıkmasıdır. Bunlardan şu sonucu çıkarabiliriz: “İyinin” Formu (iyiliğin ideal veya mükemmel doğası) geri kalanın nihai temelidir ve varlığın ve bilginin ilk sebebidir. Platon, duyuların izlenimlerinin bize asla gerçek varlığın (yani Formların) bilgisini veremeyeceğini, ancak aklın diyalektik (argümanların ve karşı argümanların, önermelerin ve karşı önermelerin değiş tokuşu) şekilde kullanılması ve sürekli pratik edilmesiyle elde edilebileceğini savundu.
Platonik Etik, erdemin nihai iyiye (“eudaimonia” veya mutluluk) ulaşmak için gerekli olan bir tür bilgi (iyilik ve kötülük bilgisi) olduğu kavramına dayanır ve bu, tüm insan arzu ve eylemlerinin ulaşmayı amaçladığı şeydir. Platon’un ruh anlayışı, Akıl, Öz ve İştah olmak üzere üç parçalı bir modelden oluşur ve bu üç bölümün, Bilgelik, Cesaret ve Ölçülülük erdemleri tarafından yönetilmesi gerekir. Bunların hepsi de dördüncü erdem olan Adalet tarafından yönetilir ve bu sayede ruhun her bir parçası, kendine uygun olan işlevi yerine getirmekle sınırlandırılır.
Okulun bulunduğu Akademi genellikle üç döneme ayrılır: Eski, Orta ve Yeni Akademi. Eski Akademi’nin baş figürleri olarak şu isimler örnek verilebilir: Platon’un en ünlü öğrencisi, kendi felsefelerini ve tamamen ayrı bir Aristoteles geleneğini hızla geliştiren Aristoteles; M.Ö. 347’de Platon’un ölümünden sonra okulun başına geçen Platon’un yeğeni Spevsippos (407 – 339); M.Ö. 339’dan M.Ö. 314’e kadar okulun başında olan Senokrates (M.Ö. 396-314); ve Akademinin başındaki diğer isimler (M.Ö. 314’den M.Ö. 269 yılına kadar Polemo; ve M.Ö. 269’dan 266 yılına kadar Krates). Bu zamandan sonraki dönemlerde Orta Akademi ve Yeni Akademi, Platonizm’den daha çok Şüphecilik aracı oldu (Erken Roma işgali sırasında bir süre geçtikten sonra, MS 410’da Yeni Platoncu bir kurum olarak yeniden kurulana kadarki süreye kadar).
MÖ 90 civarında, Orta Platonculuk olarak bilinen bir dönem, Askalonlu Antiokus’un (c. 130 – 68 B.C.) Şüpheciliği reddetmesi ve Platonizmin bazı Aristotelesçi ve Stoacı doktrinlerle sentezlenmesini ileri sürmesiyle başladı. İskenderiyeli Philo da, Plotinus gibi daha sonraki filozofların Yeni Platoncu dönemini öngörerek, Platonculuğu tek tanrılı din ile sentezlemeye çalıştığı için bir Orta Platoncu olarak kabul edilebilir.
Platonizm, Hıristiyanlığı, önce İskenderiyeli Klement (muhtemelen 150 – 216) ve Origenes (muhtemelen 185 – 254) aracılığıyla ve özellikle daha sonrasındaysa, Hristiyanlığın Batı’da gelişimindeki en önemli figürlerden biri olan Aziz Augustinus aracılığıyla etkiledi. Platonculuk Orta Çağ’da otoriter görüş olarak benimsendi ve birçok Platonik kavram günümüzde Latin Hıristiyanlığının ve hem Doğu hem de Batı mistisizmin kalıcı unsurlarıdır.
Kaynak (Erişim Tarihi: 18.04.2021)
Çevirmen: Alparslan Bayrak
