Argümanlar günümüzde genellikle birer beylik laflar ve kalıplaşmış ifadeler halinde sunulmaktadır: Sloganlar, tweet’ler, memler ve hatta gifler olarak. Geniş kapsamlı ve ayrıntılı olarak inşa edilmiş argümanlar genellikle “çok uzun”, “okumadı” etiketiyle karşılaşır. Bu talihsiz bir durum, özellikle de kürtaj konusuyla meşgul olanlar için. (Ç.N.: Yazı boyunca kullanılmış olan “Soundbites” ifadesinin tam Türkçe bir karşılığı yok; bu nedenle yerine ve bağlama göre “slogan”, “laf”, “sloganvari ifade” gibi terimlerle karşılanmıştır.)
Yaşam-yanlısı (Pro-Life) Sloganlar
Kürtaj yanlıştır çünkü:
- fetüsler insan veya insan oluyordur.
- insan hakları vardır.
- insan hakları tüm insanları korur.
- doğmamış insanlar için de dahil olmak üzere eşitliği savunmalıyız.
- kürtaj bir hayata son vermektir.
- kürtaj cinayettir.
Bu fısıltılar kulağa hoş gelebilir çünkü: İnsanları öldürmek genellikle yanlıştır; insan hakları insanları korumaktadır; insan hakları tüm insanlar için geçerlidir; eşitlik iyi bir şeydir; ve hayatları sona erdirmek ve öldürmek genellikle yanlıştır. Bu ifadeleri reddetmek ise çoğu zaman aptalca iddialarla sonuçlanır: İnsan olan kadınlardaki fetüslerin insan olmadığı veya canlı olmadığı veya kürtajın öldürmeyi içermediği vb. Bu lafların sağduyuya dayalı olması, kürtaja karşı bu sade ve basit argümanları güçlü kılabilir.
Seçim-yanlısı (Pro-Choice) Açıklamalar
Seçim-yanlısı bakış açılarının açıklamaları genellikle soyutlamalarla başlar:
- İnsan ne demektir? İnsan olan her şey, haklara sahip midir?
- İnsan niçin haklara sahiptir? İnsanları hakların haklara sahip olmasını sağlayan nedir?
- İnsan hakları gerçekten de insan olan her şeyi ve herkesi mi yoksa tüm insanları mı koruyor?
- Temel insan hakları, başka birinin bedeninde olma hakkını içerir mi? Bir insan bu hakkı nasıl elde edebilir? İnsan hakları ne tür yardım/destek haklarını içerir?
- İnsanlar arasında eşitliği reddetmek epey kötüdür; ama eşitlik bazen olumsuz sonuçları olan, hatta yanlış olan şey midir? Eşitlik tam olarak ne demektir?
- Öldürmek ne zaman yanlış değildir? Öldürmek; eğer varsa, herhangi bir biçimde az da olsa ahlaki problem doğurur mu?
Seçim-yanlısı pozisyonlar daha keskin ve kompleks olan teorik bir zemine dayalı olduğundan dolayı; özellikle dinleyiciler ve tartışma ortakları daha derinden ve dikkatli bir şekilde onları anlamaya çalışmayacaksa veya bunu yapamayacaksa, etkili bir şekilde iletişim kurmaları daha zordur.
Seçim-yanlısı Sloganlar
Kimi popüler seçim-yanlısı beylik ifadeleri düşünün:
- Benim bedenim, benim kararım.
- Bir kadın, kendi vücuduyla istediğini yapabilir.
- Kürtaja karşı çıkanların amacı yalnızca kadınları kontrol altında tutmaktır.
- Şayet kürtaja karşıysanız, o halde siz yaptırmayın!
- Kürtaj yalnızca tıbbi bir uygulamadır.
- Kürtaj kişisel bir tercihtir.
- Her bebek istenince hayata getirilmeli.
- Kürtaj tartışmaya açık bir konu değildir.
Bu kalıplaşmış ifadelerle ilgili problemler, onları zaten kabul etmeyen herkes için aşikar olmalarıdır.
- Hayır. Birini öldürmek adına kendini bedeninizi kullanmak bir “karar” olamaz.
- Hayır. Kendi bedeninizle istediğiniz her şeyi yapamazsınız: Mesela birini öldüremezsiniz.
- Hayır. Şayet kürtaj yapan kadınlar yasa dışı olması gereken bir şey yapıyorsa, tıpkı herkesin yapması gerektiği gibi bunu yapmamaları için kontrol altına alınmaları gerekir.
- Hayır. Çocuk istismarına karşı değil misiniz? “O zaman çocukları istismar etmeyin!” mi diyeceğiz yalnızca, yoksa harekete mi geçmeliyiz; yani bu cevap saçma.
- Hayır. Şayet kürtaj yanlışsa, bu yalnızca tıbbi bir prosedürden ibaret değildir.
- Hayır. Şayet kürtaj seçimleri son derece yanlışsa, bu kişisel seçimleri yapamayız veya yapmamalıyız.
- Hayır. Bir çocuk istenmediği için; hiç kimseye o çocuğu öldürme hakkı verilmiş olmaz!
- Hayır, gayet de tartışmaya açıktır. Şu an bu konuyu konuşurken tam olarak ne yaptığımızı sanıyorsunuz?
Her seçim-yanlısı slogan, bu türden tepkiler oluşturmasa da çoğu oluşturur. Seçim-yanlısı sloganlar, Yaşam-yanlısı sloganlar ile aynı ilk görüşte akla yatkınlığa sahip değildir.
Yaşam-yanlısı Sloganların Eleştirisi
Seçim-yanlısı eleştirmenler, Yaşam-yanlısı sloganların tümüyle yanlış olduğunu iddia etmiyorlar. Seçim-yanlıları, eğer yaşam-yanlılarının ayrıntılara bakarsak başlangıçtaki inandırıcılıklarının giderek azaldığını savunuyorlar: Bu sloganları derinlemesine düşününce fikirlerin, savunucularının düşündükleri kadar etkili olmadığını göstermektedir.
- İnsan, biyolojik açıdan insan olmak anlamına geliyorsa bu, rastgele insan hücre ve dokularının sahip olmadığı haklara sahip olmak demektir. Yani fetüslerin biyolojik açıdan insan olması, hakları olduğu anlamına gelmez.
- Niçin kaya parçalarının ve sebzelerin değil de insanların hakları olduğunu sorabiliriz. Uzun zamandır epey etkili olan bir haklar teorileri ailesine göre; bilinci ve duyguları olan varlıklar olduğumuz için haklara sahip olduğumuzu iddia eder. Bu teori, bilinç sahip olmayan embriyoların ve yeni oluşan fetüslerin hakları olmadığını öne sürüyor.
- Tüm insanların hakları olduğunu söyleriz fakat durum aslında böyle değildir: Mesela insan cesetlerinin hakları yoktur. Beyin ölümü gerçekleşen insanlar da bizim sahip olduğumuz haklara sahip değillerdir: Şayet beyin ölümü gerçekleşen insanların yaşama hakları olsaydı, bedenlerinin ölmesine (Ç.N.: fonksiyonlarının durmasına yani ötanazi ve organ bağışı durumlarından söz ediliyor) izin vermek yanlış olurdu. Beyinlerinin büyük bir kısmı olmadan doğan bebekler (anensefali), normal bebeklerin sahip olduğu haklara sahip değil gibi görünüyor: Çünkü bu bebeklerin canlı tutulabilecekleri halde ölmelerine izin vermenin niçin yanlış olacağını anlamak zor, çünkü hayatta olmak onlara hiçbir fayda sağlamamaktadır. Tüm insanlar, haklar tarafından korunması gereken özelliklere sahip değildir; bu nedenle tüm insanların hakları olmadığı görülmektedir. Dolayısıyla da fetüslerin insan olması, kendi başına hakları olduğu anlamına gelmemektedir.
- Yaşam hakkı, birinin yaşamak için ihtiyaç duyduğu her şeye sahip olması; özellikle de, bir başkasının vücuduna sahip olma hakkı değildir. Bir fetüsün hamile bir kadının vücudu üzerinde hakkı olup olmadığını; eğer böyle bir hakkı varsa nasıl ve niçin olduğunu açıklamak epey zor bir iştir.
- İnsanlar arasında eşitlik olduğunu reddetmek epey kötü bir şeydir. Fakat insanlar ile örneğin izole insan hücrelerinin veya insan organlarının (veya bitkiler veya bakteriler) eşit olduğunu savunmak yanlış olur. Ayrıca eşit olmak ne anlama geliyor ki? Her şey birbirine eşit olamaz; gerekçelendirilmiş ve makul ayrımcılık diye bir şey var: İnsan embriyolarının ve yeni oluşan fetüslerin biz insanlara eşit olduğunu reddetmek için elimizde iyi sebepler olabilir.
- Herhangi bir hücreyi, bakterileri, bitkileri vb. öldürmek çoğu zaman yanlış değildir. Yanlış olan öldürme eylemi ve yanlış-olmayan öldürme eylemi vardır: Kürtajın bir öldürme eylemi olması; doğrudan onun yanlış olduğu anlamına gelmez.
Bu problemleri tespit etmek, işlerin göründüğünden daha karmaşık olduğunu göstermek demektir. Bazı yaygın anlayışların tam anlamıyla doğru olmadığını ve hatta zararlı olabileceğini de görmek demektir.
Elbette kürtaj karşıtı olan çok daha kompleks argümanlar var. Bu argümanlar, genellikle, insan embriyoları ve fetüslerinin temel nitelikleri veya temel özellikleri olduğu, rasyonel doğaları bulunduğu ve bizimle aynı tür varlıklar oldukları gibi iddialara dayanır. Bu soyut iddia ve argümanları inceleyerek onlara değer biçmek epey zor iştir. Bununla birlikte, sıkı bir eleştirel inceleme, bu soyut argümanların başarılı olmadığını ortaya koymaktadır: Çünkü onlar cevapladıklarından daha fazla soru yaratmaktadır.
Eleştirel Düşünme ve Kürtaj
Güçlü eleştirel düşünme becerilerinizi geliştirmek, eğitim ve pratik gerektirir.
Kürtaja dair epey öz, giriş niteliğinde, açık erişimli kitabımız olan Thinking Critically About Abortion: Why Most Abortions Aren’t Wrong & Why All Abortions Should be Legal, birçok kötü argüman ile birlikte kürtajı kavramanın yollarını her yönden gözden geçiriyor. Seçim yanlısı bakış açıları için temel olumlu argümanlarımız kısaca şöyledir. Bizim Seçim-yanlısı yaklaşımlar için ana pozitif argümanlarımız kısaca şöyledir:
- Bilinçleri, farkındalıkları ve duyguları olduğu için yetişkinleri, çocukları ve bebekleri öldürmek yanlıştır. Yeni oluşan fetüsler bu niteliklerden tümüyle yoksun olduğu için onları öldürmek doğal olarak yanlış değildir. Bundan dolayı da çoğu kürtaj ahlaki olarak yanlış değildir, çünkü çoğu kürtaj hamileliğin erken dönemlerindeyken, yani fetüste henüz bilinç ve duygu gelişmeden evvel uygulanır.
- Diğer yandan, yaşam hakkı başkasının bedenine sahip olma veya onu kullanma hakkını içermediğinden ötürü; ceninin hamile kadının bedeni üzerinde bir hakkı olmayabilir. Dolayısıyla hamile bir kadının, ceninin vücudunu kullanmasına izin vermeme hakkı vardır. Bu, en azından, teknolojik gelişmeler fetüslerin diğer rahimlere taşınmasını mümkün kılana dek kürtajı daha da haklı çıkarır. Ahlaki olarak izin verilen eylemlerin yasal olması gerektiği için; kürtaj da yasal olmalıdır: Yanlış olmayan eylemleri suç saymak ise adaletsizliktir.
Bu argümanlar yeni değildir fakat çoğu insan kürtaj tartışmalarına dair var olan felsefi literatüre aşina olmadığı için onlara göre yeni sayılır. Sıraladığımız bu iki argümanın farklı versiyonları, muhtemelen bu literatürdeki Seçim-yanlısı perspektiflerdeki en iyi argümanlardır.
Slogansız Savunu
O halde, Seçim-yanlısı bir kürtaj yanlısı ne yapabilir? İşte bazı fikirler:
- Sloganlara başvurmayın. Kulağa kötü bir argüman gibi gelen bir şey söylemektense hiçbir şey söylememek çok daha iyidir; kim bilir belki de kötü bir argümandır.
- Oldukça zeki ve yaratıcı olan insanlar, Seçim-yanlısı iyi ve makul sloganlar geliştirebilir. Bu sloganların soyut ve teorik düşüncelere dayanması da mümkün. Fakat dış dünyada nasıl karşılanacağını pek düşünmeksizin, bir yankı odasının içine girip bu tür sloganlar geliştirmek aslında bir başarısızlık stratejisinden başka bir şey değildir.
- Kürtajla ilgili problemlerin küçük laflara ve sloganlara indirgenebileceğini reddetmek bir miktar işe yarayabilir: Konunun epey kompleks olduğunu kabul etmek iyi olabilir.
Hepimiz herkesin dikkatini çekmek ve onları ikna etmek isteriz fakat buna göre daha iyi olan şey; mevcut karmaşıklıkla uğraşabilecek ve bunu yapmaya istekli olan insanlara odaklanmak olabilir: hakimler ve yasal görevi olan memurlar genellikle bu söylediğimizi yapmaya muktedir ve isteklidir; seçilmiş politikacılar ise değil. Dinlemeye ve verimli bir şekilde tartışmaya eğilimli olan istekli izleyicilere odaklanmak, heves kırılmasını ve hayal kırıklığını azaltacaktır. Pek çok insan iyi niyetlidir; ve meseleleri saygı çerçevesinde, ciddi bir şekilde ve sorumlulukla ele almaya isteklidir. Fakat bu tartışmalar, kulaktan kulağa hitap etme biçiminde olursa muhtemelen verimli olmayacaktırlar.
Bu, manipülasyon, halkla ilişkiler veya Sofistlik olarak adlandırılabilecek herhangi bir şey türünden ikna ile ilgili değildir. Biz insanları makul, gerekçelendirilmiş içerikleri olan mesajlara yönlendirmek istiyoruz.
Yaşam-yanlısı ifadeler genellikle insanları harekete geçirse dahi; bu harekete geçiş nihai olarak güçlü bulgular ve argümanlar yoluyla gerekçelendirilmiş bir yöne doğru gitmiyor gibi görünüyor: Makul yolun, bu argümanları titizlik ve sabır ile ele alıp onlar üzerine eleştirel bir şekilde akıl yürüterek gösterilebileceğine inanıyoruz. Kitabımızın alt başlığı “Niçin Çoğu Kürtaj Yanlış Değildir ve Neden Tüm Kürtajlar Yasal Olmalıdır.“; çünkü tam zıttı pozisyona nazaran bu görüşün eleştirel düşünmeyle daha iyi desteklendiğine inanıyoruz. Çoğu insanın bunu görmesine sloganvari ifadeler pek yardımcı olmaz. Bunun sonucunda ne olacağını görmemiz gerek.
Nathan Nobis & Kristina Grob– “Abortion and Soundbites: Why Pro-Choice Arguments Are Harder to Make“, (Erişim Tarihi: 05.11.2021)
Çevirmen: Taner Beyter
