Zihin Felsefesi’ne Dair Neleri Okumalıyız? – İbrahim Yeşua Özçelik

Zihin felsefesi, felsefenin bir alt disiplinidir ve zihnin, zihinsel olanın doğasına odaklanır. Jaegwon Kim’in belirttiği gibi diğer disiplinlerde olduğu gibi zihin felsefesi de bir grup soru ile tanımlanır ve bu sorular bu disiplinin sınırlarını açığa vurur. [1] Bu sorulara örnek olarak, “Zihin nedir?”, “bir varlığın zihne sahip olması ne anlama gelir?”, “fiziksel olanla zihinsel olan, yani zihin ile beden arasında nasıl bir ilişki vardır?”, “zihin dediğimiz şey aslında beyinle aynı şey midir?”, “zihinsel entitelerin (niteliklerin, durumların veya olayların) birbirleriyle ilişkisi nasıldır?”, “bilinç nedir?” gibi sorular verilebilir.[2]

Zihin felsefesinin en önemli meselelerinden biri bilincin mahiyeti konusudur. Daniel Dennett’in insan bilincini “geride kalan neredeyse son gizem” olarak betimlemesi[3] zihin felsefesinin diğer alanlarla karşılaştırıldığında daha gizemli bir yöne sahip olduğuna işaret etmektedir. Zihin felsefesi içindeki kuramlar zihnin veya zihinsel olanın doğasına ışık tutmayı amaçlarlar. Bununla birlikte zihin felsefesi, psikoloji, nörobilimler, bilgisayar bilimleri, bilişsel bilimler gibi pek çok başka disiplinle de yakın bir ilişkiye sahiptir. Sonuç olarak zihin felsefesi günümüzün kayda değer meseleleriyle ilgilenen önemli bir felsefi alt disiplindir.

Aşağıdaki kısa listede, zihin felsefesi üzerine okumak yapmak isteyenler için bu alandaki bazı eserleri (özellikle Türkçe kaynakları) derlemeye çalıştım. Günümüzde zihin felsefesi alanında fizikalist görüşün ağırlıkta olduğunu ifade etmekle birlikte, bu listede farklı görüşlerden yazarların eserlerine yer vermeye çalıştım. Böylece okuma yapmak isteyenler için faydalı bir içerik çeşitliliği olmasını amaçladım. Bununla birlikte listedeki kimi kitaplar giriş seviyesine yönelik olup kimileri de daha detaylı çalışma yapmak isteyenler içindir. Ayrıca kitap listesinin sonuna da ayrıntılı bir İngilizce literatür çalışmasına ait bir bağlantıyı ekledim.

Keyifli okumalar dilerim.

İbrahim Yeşua Özçelik

Türkçe Kaynaklar

• BAILEY, Andrew: Zihin Felsefesi, Çev. Füsun Doruker, İstanbul, FOL, 2019.
• BLACKMORE, Susan: Bilinç: Çok Kısa Bir Başlangıç, Çev. Oğuz Akçelik, İstanbul, İKÜ Yayınları, 2018.
• BLACKMORE, Susan: Bilinç Üzerine Konuşmalar, Çev. Seda Akbıyık, Küre Yayınları, 2018.
• CAVANNA , Andrea Eugenio & NANİ, Andrea, Bilinç, Bursa, Episteme Yayınları, 2021.
• CHURCHLAND, M. Paul: Madde ve Bilinç, Çev. Berkay Ersöz, İstanbul, Alfa Yayınları, 2018
• CHURCHLAND, Patricia: Nörofelsefe, Çev. Özge Yılmaz, İstanbul, Alfa Yayınları, 2020.
• ÇAĞATAY, Hasan (Ed.): Zihin Felsefesi: Güncel Tartışmalar, Sosyal Yayınları, 2020.
• ÇAVUŞ, Beyza Nur: Çağdaş Zihin Felsefesinde Ontolojik Nöro/Fenomenal Özdeşlik Tezi, Litera Yayıncılık, 2021.
• DEHAENE, Stanislas: Bilinç ve Beyin, Çev. Sibel Sevinç, İstanbul, ALFA Yayınları, 2018.
• DEMİRCİOĞLU, Erhan: Makinedeki Hayalet: Zihin Felsefesine Giriş, İstanbul, FOL, 2021.
• DENNETT, Daniel: Bilinç Açıklanıyor, Çev. Sibel Kibar, İstanbul, ALFA Yayınları, 2020.
• DENNETT, Daniel: Aklın Türleri, Çev. Handan Balkara, İstanbul, Varlık Yayınları, 1999.
• DENNETT, Daniel ve HOFSTADTER, Douglas: Aklın Gözü, İstanbul, ALFA Yayınları, 2021.
• DOĞAN, Mehtap: Yapay Zeka ve Bilinç Problemleri, Çizgi Kitabevi, 2020.
• ECKOLDT, Matthias: Beynin ve Zihnin Kısa Tarihi, SAY Yayınları, 2018.
• GÜNDAY, Şeref: Zihin Felsefesi, ASA, 2003.
• HEIL, John: Zihin Felsefesi, Çev. Seda Akbıyık ve Merve Bilgili, İstanbul, Küre Yayınları, 2020.
• KAVAKÇI, Mariam, Değişen Beyin: Bilim Zihin Hakkında Ne Diyor ve Siz Bununla İlgili Ne Yapabilirsiniz?, Nobel Bilimsel, 2021.
• KOLEKTİF: Nörofelsefe, Phainomena Dergisi Yayınları, Sayı 1, 2020.
• KOLEKTİF: Bilinç Problemi, Phainomena Dergisi Yayınları, Sayı 2, 2020.
• NAGEL, Thomas: Zihin ve Evren, Çev. Özge Çağlar Aksoy, Jaguar Kitap, 2015.
• NAGEL, Thomas: Yarasa Olmak Neye Benzer, Çev. Selin Aktuyun, SAY Yayınları, 2021.
• PAPINEAU, David ve SELINA Howard: Bilinç, Çev. Sinan Köseoğlu, İstanbul, Say Yayınları, 2019.
• PENROSE, Roger: Zihnin Gölgeleri, İstanbul, ALFA Yayınları, 2016.
• PRIEST, Stephen: Zihin Üzerine Teoriler, Çev. Ayhan Dereko, Litera, 2018.
• REVONSUO, Antti: Bilinç: Öznelliğin Bilimi, Çev. Selim Değirmenci, İstanbul: Küre Yayınları, 2016
• RYLE, Gilbert: Zihin Felsefesi, Çev. Sara Çelik, İstanbul, AFA Yayınları, 1995
• SEARLE, R. John: Zihin, Dil ve Toplum, Çev. Alaattin Tural, İstanbul, Litera Yayıncılık, 2006
• SEARLE, R. John: Zihnin Yeniden Keşfi, Çev. Muhittin Macit, İstanbul, Litera Yayıncılık, 2014.
• SEARLE, R. John: Bilincin Gizemi, Çev. İlknur Karagöz İçyüz, İstanbul, Küre Yayınları, 2018.
• SEARLE, R. John: Zihin: Kısa Bir Giriş, Çev. Deniz Saraç, İstanbul, alBaraka Yayınları, 2021.
• SHAFFER, A. Jerome: Zihin Felsefesi, Çev. Turan Koç, İstanbul, İz Yayıncılık, 2005.
• SÜLEYMAN, Betül Akdemir (Ed.), Çağdaş Felsefi Bilinç Kuramları, İstanbul, Küre Yayınları, 2022.
• TARLACI, Sultan: Bilinç, İstanbul, Destek Yayınları, 2019.
• TUNA, Saffet Murat: Zor Problem: Bilinç, Metis Yayınları, 2021.
• TUNA, Saffet Murat: Beynin Gölgeleri, Metis Yayınları, 2018.
• TOREY, Zoltan: Bilinçli Zihin, Çev. Ali Bucak, PAN Yayıncılık, 2019.
• WESTPHAL, Jonathan: Zihin-Beden Problemi, PAN Yayıncılık, 2020.
• YILMAZ, Aykut Alper, İnsan Nedir?, İstanbul, alBaraka Yayınları, 2022.

İngilizce Kaynaklar

• ARMSTRONG, David: A Materialist Theory of the Mind, London, Routledge, 1968.
• BAKER, C. Mark ve GOETZ, Stewart: A Soul Hypothesis, London, Continuum, 2011.
• BAYNE, Tim: Philosophy of Mind: An Introduction, New York, Routledge, 2021.
• BEAKLEY, Brian ve LUDLOW, Peter: The Philosophy of Mind, Cambridge The MIT Press, 2006.
• BLACKMORE, Susan: Consciousness: A Very Short Introduction, New York, Oxford University Press, 2005.
• BLOCK, Ned, FLANAGAN, Owen ve GÜZELDERE, Güven: The Nature of Consciousness: Philosophical Debates, Cambridge, The MIT Press, 1997.
• CAMERON, Margaret: Philosophy of Mind in the Early and High Middle Ages, New York, Routledge, 2019.
• CHALMERS, David: The Conscious Mind, New York, Oxford University Press, 1996.
• CHALMERS, David: Philosophy of Mind: Classical and Contemporary Readings, Oxford, Oxford University Press, 2002.
• CHURCHLAND, M. Paul: Matter and Consciousness, Cambridge, The MIT Press, 2013.
• COPENHAVER, Rebecca (Ed.): Philosophy of Mind in the Early Modern and Modern Ages, New York, Routledge, 2020.
• FESER, Edward: Philosophy of Mind, Oxford, Oneworld, 2006.
• GOETZ, Stewart ve TALIAFERRO, Charles: A Brief History of the Soul, Oxford, Wiley-Blackwell, 2011.
• GOFF, Philip: Consciousness and Fundamental Reality, New York, Oxford University Press, 2017.
• GOFF, Philip: Galileo’s Error, Rider, 2019.
• GUTTENPLAN, Samuel: A Companion to the Philosophy of Mind, Cambridge, Blackwell Publishers Inc., 1996.
• HEIL, John: Philosophy of Mind, New York, Routledge, 2013.
• HEIL, John: Philosophy of Mind: A Guide and Anthology, Oxford, Oxford University Press, 2004.
• LOOSE, Jonathan, MANUGE Angus ve MORELAND J. P. (Ed.): The Blackwell Companion to Substance Dualism, Oxford, John Wiley and Sons, 2018.
• KIM, Jaegwon: Philosophy of Mind, Boulder, Westview Press, 2011.
• KIND, Amy, Philosophy of Mind: The Basics, Taylor and Francis, 2020.
• KRIEGEL, Uriah: Oxford Studies in Philosophy of Mind Volume 1, Oxford, Oxford University Press, 2021.
• MANDIK, Pete: This is Philosophy of Mind: An Introduction, Oxford, Wiley-Blackwell, 2014.
• MATHEWS, Freya: For Love of Matter: A Contemporary Panpsychism, Albany, State University of New York Press, 2003.
• MCLAUGHLIN Brian P. ve COHEN, Jonathan: Contemporary Debates in Philosophy of Mind, John Wiley & Sons, 2007.
• MORELAND, J. P.: Consciousness and the Existence of God, New York, Routledge, 2008.
• MORELAND, J. P.: The Soul, Chicago, Moody Publishers, 2014.
• O’HEAR, Anthony (Ed.): The Philosophy of Mind, Cambridge, Cambridge University Press, 2022.
• REVONSUO, Antti: Consciousness: The Science of Subjectivity, New York, Psychology Press, 2010.
• SHAFFER, A. Jerome: Philosophy of Mind, New Jersey, Prentice-Hall Inc., 1968.
• STICH, P. Stephen, WARFIELD, A. Ted, AIZAWA, Kenneth ve BICKLE, John: The Blackwell Guide to Philosophy of Mind, Wiley-Blackwell, 2003.
• SWINBURNE, Richard: Are We Bodies or Souls?, Oxford, Oxford University Press, 2019.
• TOREY, Zoltan L.: The Conscious Mind, Cambridge, The MIT Press, 2014.
• WESTPHAL, Jonathan: The Mind-Body Problem, Cambridge, The MIT Press, 2016.

Zihin felsefesi konusunda muazzam bir literatür vardır. İngilizce literatürdeki içeriklere dair ayrıntılı bir çalışma için şu linke bakabilirsiniz: https://philpapers.org/browse/philosophy-of-mind

Sitemizdeki zihin felsefesi içeriklerini okumak için tıklayınız.

• [1] Jaegwon Kim, Philosophy of Mind, Boulder, Westview Press, 2011, s. 2.
• [2] David Chalmers, Philosophy of Mind: Classical and Contemporary Readings, Oxford, Oxford University Press, 2002, xi; Jaegwon Kim, Philosophy of Mind, s. 2-5.
• [3] Daniel C. Dennett, Consciousness Explained, Boston, Little Brown and Co., 1991, s. 21.