Aşağıdaki dört öncül çelişkili gibi görünüyor.
- E olayının gözlemi, E olayından kaynaklanır.
- Gözlem çöküşe neden olur.
- Gözlemlenen şey çökmüş durumdur.
- Döngüsel nedensellik yoktur.
İşte gözlem-neden-çöküş görüşüne ilgi duyanlar adına bundan kurtulmak için ilk denemem. Somutluk için, bir elektronu karışık bir yukarı-aşağı dönüş durumunda gözlemlediğimizi ve bunun yukarı durumda olduğunu gözlemlediğimizi varsayalım. Bu iki olayı ayırt edin:
- G1: Elektronun yukarı ya da aşağı durumda olup olmadığını gözlemlemek.
- G2: Elektronun yukarı durumda olduğunu gözlemlemek.
Sonra, gözlem-neden-çöküşün savunucusunun şunu söyleyebileceğini düşünüyorum: G1 çökmüş duruma neden olur ve bu da G2‘ye neden olur. Fakat bu oldukça garip. G1 ve G2 aslında aynı kaba olay gibi görünüyor, bu da bu kaba olayı kendi nedeni haline getiriyor! Sorunu görmenin bir başka yolu da, G1‘in elektronun yukarı durumda olduğunu gözlemlemenin veya elektronun aşağı durumda olduğunu gözlemlemenin ayırıcı olayı olduğuna dikkat etmektir. Ama sonra G2, G1‘de temellenir: ayrılıklar, gerçek ayrılıklarında temellenir. Ama o zaman G1 nedensel olarak gerekçesinin önündedir, ki bu saçma görünüyor.
İkinci deneme: inkar (3). Elizabeth Anscombe’un, başarılı durumda ϕ niyetinin kişinin kendi bilgisini oluşturduğu teorisini veya Tanrı’nın dünya hakkındaki bilgisinin, dünyanın varlığının nedeni olduğuna ilişkin Thomas Aquinas’ın teorisini karşılaştırın. Bu durumlarda, bilgiye uyma yönü tersine çevrilir. Kuantum fenomenlerinin gözlemi bunun gibi olabilir.
Üçüncü deneme: bir gözlem eylemini iki parçaya bölün. Mecazi olarak konuşursak, zihnin dünyayı sorguladığını hayal edebiliriz: “Elektron yukarı veya aşağı durumda mı?” Cevap olarak, gerçeklik çöker ve zihin, gerçekliğin yukarı durum olduğunu gözlemler. Çökmeye neden olan Q’dur ve bu durumda P, çöküşün gözlemidir. Bu, döngüsellik sorununu çözer, ancak kesinlikle gözlemin çöküşe neden olduğunu söylemek yanlıştır. Daha ziyade, çökmeye neden olan ön gözlem sorgu olayı Q’dur. Ve eşzamanlı nedensellik mümkünse, o zaman Q ve G2 eşzamanlı olabilir.
Bence gözlem-neden-çöküş’ün arkasındaki temel fikri kabul ettiğimizi varsayarsak, en iyisi ikinci ve üçüncü denemelerdir.
Alexander Pruss “Observation, collapse and circularity”, (Erişim Tarihi: 26.11.2020)