Kapitalizm ve Sosyalizm İçin Argümanlar – Thomas Metcalf

Diyelim ki elimde saat başına 500 adet donut üretebilen sihirli bir değnek var. Sana diyorum ki, ”Hadi bir anlaşma yapalım. Sen bu değneği donut üretmek için kullanıp ürettiklerini 500 TL’ye sat ve kazancını bana ver. Ben de bunu yapmakla uğraştığın saat başına sana 10 TL vereyim. Bu sırada ben video oyunları oynuyor olacağım.”

Benim işim – video oyunları oynamak – oldukça basit görünüyor. Senin işinse daha çok efor gerektiriyor. Ve günün sonunda senin saat başı kazandığın 10 TL’den daha fazla kazanıyorum. Bu nasıl adil olabilir?

Bu hikayede, sihirli değnek üretim araçlarıyla analojik durumda: Emeği ya da sağlanan servis ve malları daha üretken yapan mal varlıkları (tipik olarak robotlar, dikiş makineleri ve fabrikalar gibi makine ve binalar). ‘Kapitalizm’ ve ‘Sosyalizm’ için yapılan standart tanımlamalarda, genel olarak kapitalist sistemlerin insanlara üretim araçlarını mülkiyet edinip kontrol etmelerine izin verirken sosyalist sistemlerin buna izin vermediği belirtilir. Ve kapitalist sistemler geniş çaplı ücretli işçi, işletmeyi kişisel olarak yönetmeyen mal sahibi ve mülkiyet geliri gibi kavramlar içermeye meyillidir; sosyalist sistemlerse genel olarak bunları içermez.[1]

Üretim araçları ahlaki açıdan ilginç bir konudur. Sihirli değnek örneğinde olduğu gibi, üretim araçlarının sahipliği mülkiyet sahibinin çalışmadan ciddi anlamda para kazanmasına olanak sağlıyor. Bunun aksine, diğer insanların yaşamak için çalışması gerekir. Bu adaletsiz ya da zararlı olabilir. Bu denemede bu tartışmanın ana argümanları incelenecek ve açıklanacak.

1. Kapitalizm

Kapitalizm lehine argümanlar bir toplumda sihirli değnek gibi üretim araçlarını üretmek, sahip olmak ve kullanmak için motivasyonlar olmasının yararlı olduğunu ya da insanları zor yoluyla bunları yapmaktan alıkoymanın kötü olduğunu savunmaya meyillidir. İşte kısaca açıklanmış şekilde kapitalizm lehine dört argüman:

(1) Rekabet: ‘Bireyler kar için birbirleriyle rekabete girdiklerinde bu tüketiciye fayda sağlar’.[3]

Eleştiri: Rekabet aynı zamanda bencil ve vahşi davranışları tetikleyebilir. Ayrıca bazı sosyalist sistemlerde de rekabet vardır.[4]

(2) Özgürlük: ‘İnsanların üretim araçlarına sahip olmasının engellenmesi özgürlüklerini kısıtlar. Kazançlarını vergi yoluyla almak hırsızlık teşkil edebilir.'[5]

Eleştiriler: Belki de diğer insanları kullanımdan mahrum bıraktığı için mülkiyet sahibi olmanın kendisi özgürlüğü kısıtlıyordur.[6] Eğer bir şeye sahip olduğumu duyuruyorsam belki de seni bunun kullanımından zorla alıkoyacağımı duyurmuş oluyorumdur. Ve belki ”özgürlük” kişinin şahsi amaçlarının peşinden koşma imkanının olmasını gerektiriyordur ki bu da bir miktar varlık sahibi olması anlamına geliyor.[7] Bunun ötesinde, eğer insanlar çalışmak ya da açlıktan ölmek arasında seçim yapmak zorundaysa belki de çalışmayı seçmeleri gerçekten ”özgür” bir seçim değildir.[8] Ve zenginliğin genel dağılımının ahlaken keyfi bir ”doğal piyangonun” sonucu olduğu ve bunun aslında kişinin sahip oldukları üzerinde sıkı bir mülkiyet hakkı sağlamadığı savunulabilir.[10] Zenginlik elde etmeme yardımcı olan unsurlardan nerede doğacağımı ya da ailemin zenginliğini ya da doğal yeteneklerimi ben seçmedim. Yani belki de sahip olduğum mülkiyetin bir kısmının alınması haklarımın bir ihlali değildir.

(3) Kamu Malları: [11] ‘Nesneler, sermayeyi içerecek şekilde, diğerleriyle paylaşılmak zorunda olunca kimse bunları üretmek için güçlü bir motivasyona sahip olmaz. Sonucunda toplum daha fakir olur ve emek zorlaşır çünkü üretim verimsizleşir.'[12]

Eleştiri: İnsanlar sermaye üretmek için altruistik sebeplerle motive olabilir [13] ya da böyle yapmaları için bazı sosyalist sistemlerde oldukları gibi zorlanabilirler. Bazı farazi sosyalist sistemler üretim araçlarının kar amaçlı üretimine izin verebilir.[14]

(4) Ortak Malların Trajedisi: ‘Sermaye, doğal kaynaklar ya da çevre kamusal olarak kontrol edildiğinde kimse bunları korumak için güçlü motivasyonlara sahip olmaz.'[15]

Eleştiri: Bir kez daha, insanlar altruizm tarafından motive edilebilir.[16] Sermayenin kısmi özel kontrolüne izin veren bazı sistemler sosyalist olarak nitelendirilebilir.[17]

2. Sosyalizm

Sosyalizm lehindeki argümanlar sihirli değnek hikayesindeki gibi geniş çaplı ücretli işçi ve mülkiyet kaynaklı gelir içeren sistemlerin adaletsiz ya da zararlı olacağını savunmaya meyillidir. İşte kısaca açıklanmış şekilde sosyalizm lehine dört argüman:

(1) Adillik: ‘Sadece kapitalist bir sistemde mümkün olduğu gibi sırf sermaye sahibi olarak para kazanmak adil değildir.'[18]

Eleştiri: Belki de adil olmak ahlaken rıza, özgürlük, mülkiyet hakları ya da faydalı sonuçlar kadar önemli değildir. Belki de ücretli çalışanlar çalışmaya rıza gösteriyordur ve sermaye sahipleri de sahip oldukları mallar üzerinde mülkiyet haklarına sahiptir.

(2) Eşitsizlik: ‘İnsanlar üretim araçlarını mülk edinebildiğinde bunu fakirlere kıyasla olduklarından daha zengin olmak için kullanırlar ve ücretli çalışanlar da zenginlere göre gittikçe fakirleşir. Bunun sonucunda sermaye sahipleri ve ücretli çalışanlar arasında zaten var olan eşitsizlik daha da kötüye gider.'[20]

Eleştiriler: Bu tartışmaya açık empirik bir iddiadır.[21] Ve muhtemelen üretim araçlarına özel olarak sahip olma kabiliyeti insanları üretim araçları üretmeye teşvik ediyordur ki bunun sonucunda da ürünler ve servisler ucuzlar. Bundan da öte, belki de yaygın olarak sermaye üzerindeki sosyal kontrol tarafından imtiyaz verilen ve zengin özel ilgi sahipleri [22] tarafından ”ele geçirilen” monopoliler bu gerici yasaların yürürlüğe konulmasıyla fakirlere zarar veriyordur.[23]

(3) Emek: ‘Ücretli çalışanlar kendi emeklerine yabancılaşırlar, sömürülürler ve patronlarının emirlerine itaat etmek zorunda oldukları için özgür değildirler.'[24]

Eleştiriler: Eğer bu yabancılaşma ve sömürü işçilere net bir zarar veriyorsa neden işçiler çalışmaya rıza gösteriyor? Eğer bunun cevabı ‘çünkü öbür türlü ciddi zorluklara maruz kalacaklar’ ise o zaman açık konuşmak gerekirse bu ücretli emeğe izin vermekten ziyade yoksulluğa izin verilmesine yönelik bir eleştiridir.

(4) Bencillik: ‘İnsanlar üretim araçlarını mülk edinebildiklerinde bencil bir şekilde kar peşinde koşmayı her şeyin üzerine koyuyorlar ve bu da daha fazla eşitsizlik, çevreye zarar, üretim yapmayan endüstriler, ekonomik instabilite, kolonyalizm, toplu katliam ve köleliğe yol açar.’

Eleştiri: Bunlar da aynı zamanda tartışılabilir empirik iddialardır. Belki de insanlar kamusal olarak sahiplenilmiş üretim araçlarının kontrolüne verildiğinde bundan bencilce kişisel çıkar edinmeye çalışıyorlardır.[25] Belki de çevre kamusal olarak kontrol edildiğinde herkes bireysel olarak çevreyi aşırı kullanmaya ve kirletmeye motive oluyordur.[26] Üretim yapmayan endüstrilerin, kirliliğin ve ekonomik instabilitenin varlığının ana sebebi belki de devletin ekonomiye olan müdaheleleridir.[27] Son olarak,  tarihin gördüğü en büyük kötülüklerin faili özel kurumlar değil devletlerdir.[28]

3. Sonuç

Saf kapitalizmin ya da sosyalizmin pratikte nasıl olacağı hakkında meşru genel sonuçlar çıkarmak zor bir meseledir.[29] Ancak her iki sistemin de faziletlerinin ve hatalarının incelenmesi toplumu hangi yöne götürmemiz gerektiği konusunda bize rehberlik yapar.

Notlar

• [1] Bu sistemleri nasıl tanımlayacağımız hakkında bir açıklama görmek için benim Defining Capitalism and Socialism yazıma bakınız.
• [2] Çok daha detaylı incelemeler için, Gilabert and O’Neil n.d ve Arnold n.d
• [3] Analojiye göre, farklı insanlar daha da üretken sihirli değnekler üretmeye ya da onları daha iyi amaçlar uğruna kullanmaya yanaşabilir. Tipik olarak burada bahsedilen faydalar fiyatları düşürmek, eşitliği artırmak, inovasyon ve daha fazla seçenektir. Smith 2003 [1776]: bk. 1, ch. 2 ve Friedman ve Friedman 1979: ch. 1.
• [4] Schweickart 2011 market sosyalizminin daha fazla rekabet içerdiğine dair bir özet sunuyor.
• [5] Analojiye göre, eğer ben sihirli değneği meşru bir şekilde elde etmişsem sana değneği ben vermediğim sürece haklarımı ihlal etme hakkını veren nedir? Nozick 1974: ch 7 sosyalizmin özgürlüğü nasıl kısıtlayacağına ve vergilerin hırsızlığa veya zorunlu emeğe nasıl benzediğinin genel bir tartışmasını sunuyor.
• [6] Spencer 1995 [1871]: 103-4 ve Zwolinski 2015 mülkiyetin nasıl zorlama gerektirebileceğini tartışıyor. Ayrıca Scott 2011: 32-33’e bakabilirsiniz. Aslında, mülkiyetin kendisi özünde bir hırsızlık olabilir (Proudhon 1994[1840]).
• [7] Bu tarz bir argüman için Rawls (1999: 176-7)’ye bakabilirsiniz. Giriş için Ben Davies’in John Rawls’ ‘A Theory of Justice’ yazısına bakabilirsiniz.
• [8] İşçilerin çalışmaya rızası olup olmadığı hakkında bir tartışma için Burawoy 1979’a bakabilirsiniz. Ayrıca Marx 2004 (1867): vol. IV, ch. VII.
• [9] Rawls 1999: 62 ve devamı.
• [10] İlgili olarak bir kişi elinde üretim aracı bulundursa da bu ürünün varlığını büyük oranda genel olarak toplumdaki diğer insanlara borçlu olabilir. Kropotkin 2015 [1913]: chs. 1-3 ve Murphy ve Nagel 2002.
• [11] Kamusal bir mal, dışsallaştırılamayan (hemen hemen yani diğer insanları kullanmaktan engellemenin pahalı olduğu) ve mücadele olmaksızın tüketilebilen (hemen hemen yani insanları kullanmaktan engellemenin hiç kimseye fayda sağlamadan zarar yarattığı) bir maldır. (Cowen 2008).
• [12] Analojiye göre, eğer biri hemen gelip elimden alacak ve kendisi kullanmaya başlayacaksa sihirli değnek üretme zahmetine neden girişeyim ki? Standart ekonomi teorisi kamusal malların (dışsallaştırılamayan ve mücadele içermeyen mallar) serbest bir piyasa da gereğinden az üretileceğini savunur. Bu normalde kamusal malları devletin üretmesi yönünde bir argüman olarak kabul edilir. Gaus 2008: 84 ff.
• [13] Örneğin, Marksist komünizme göre, ideal sosyalist toplum kar için üretim değil kullanım için üretim içerir. Marx 2004 [1867]: vol 1 ch.7’ye bakınız. Ayrıca insanların genel olarak altruistik olmaya, en azından anarko komünist sistemlerde, meyilli olacağı iddiasının bir savunusu için Kropotkin 1902’ye bakınız.
• [14] Bir market sosyalizmi sisteminde (cf. Schweickart 2011) üretim araçları üretmek ve onları karını işçilere dağıtacak şekilde dağıtmak mümkündür.
• [15] Analojiye göre, eğer mahalledeki herkesin sihirli değneği kullanabileceğini biliyorsam bunu sürdürmeye kendi zamanımı ve paramı harcamayabilirim. Ancak sihirli değnek yalnızca benimse onu sürdürmeyi çok daha fazla önemserim. İşte bu durum ‘Ortak Malların Trajedisi’ olarak bilinen problem iddiasının temelidir. Hardin 1968’e bakınız.
• [16] Kropotkin 1902.
• [17] Daha öncekindeki gibi, Schweickart’ın (2011) sisteminde firmalar üretim araçlarına toplum sahip olsa dahi üretim araçlarının yıpranma payını ödemeleri gerekecekse onları korumak için motivasyona sahip olacaktır.
• [18] Analojiye göre, belirtildiği üzere değneğin sahibi basitçe hiçbir şey yapmayarak ciddi anlamda servet kazanabilir. Sherman 1995: 130; Schweickart 2011: § 3.2.
• [19] Kapitalizm lehine sonuçsalcı argümanların bir derlemesi için Friedman 2002’ye ve kapitalist sistemlerle özgürlük endişeleri hakkında bazı argümanlar için Nozick 1974: chs. 3 ve 7’ye bakabilirsiniz. [20] Analojiye göre, değnek sahibi o kadar fazla para biriktirebilir ki yeni sihirli değnekler satın alıp onları da aynı şekilde kiralayabilir. Piketty 2014’e bakınız.
• [21] Tüm dünyayı düşündüğümüzde zenginlik kesinlikle ciddi bir artış gösteriyor ve global yoksulluk büyük oranda kapitalist eğilimllere doğru yönelen ülkeleri kapsayacak şekilde keskin bir şekilde azalıyor. World Bank Group 2016: 3’e bakınız. Friedman 1989: ch. 5 bugünün yoksulunun geçmişin yoksuluna kıyasla sahip olduğu daha iyi koşullardan kapitalizmin sorumlu olduğunu savunuyor.
• [22] Regülasyon yoluyla elde etme hakkındaki bir tartışma için Friedman 1989: ch. 7’ye bakınız.
• [23] Friedman 2002: chs. IV ve IX; Friedman 1989: ch. 4.
• [24] Analojiye göre, sihirli değneği kullanması için işe aldığım kişi emirlerime itaat etmek zorunda çünkü kiralayabileceği sihirli değneği olmadığı gibi benim ona teklif ettiğim işi kabul etmediğinde açlıktan ölme ihtimali var. Marx 2009 [1932] yabancılaşma kavramını tanıttı ve geliştirdi. Genel bir bakış için Dan Lowe’nin Karl Marx’s Conception of Alienation 2015’ine bakabilirsiniz. Ayrıca özel kurumların işçilerinin özgürlüğünü zor yoluyla ihlal ettiği yönünde bir argüman için Anderson 2015’e bakınız.
• [25] Yukarıdaki n. 21’e bakınız. Bu sonucun en açık olduğu durumlar diktatörlerin kendilerini zenginleştirdiği ükelerde görülüyor ancak büyük oranda demokratik ülkelerin yöneticilerinin bunu yapmalarını prensipte engelleyecek hiçbir şey yok. Muhtemelen bu endişe A.B.D Anayasası’ndaki Gelir Yasası’nın (Emoluments Clause)* varlığını açıklayabilir.
  
  * Emoluments Clause: Federal yöneticilerin yabancı devletlerin yöneticileri veya temsilcilerinden hediye, ödeme ya da değerli herhangi bir ürün almasını genel olarak yasaklayan madde.
  
• [26] n.14’e bakınız.
• [27] Regülasyonların uyum masrafları hakkında bir örnek için Friedman 2002: chs. III ve V’e bakınız.
• [28] Huemer 2013: ch. 6 ff.
• [29] Büyük ölçekli ekonomilerin tamamı ya da neredeyse tamamı karma ekonomiye sahiptir. Bunun karşısında, saf kapitalizm muhtemelen anarko-kapitalizm olurdu (Gaus 2010: 75 ff. ve Huemer 2013) ve saf sosyalizm insanların özel olarak makas sahibi olmalarına izin vermezdi. Ayrıca ”Defining Capitalism and Socialism” başlığına bakınız.

Referanslar

• Anderson, Elizabeth. 2015. Private Government: How Employers Rule Our Lives (and Why We Don’t Talk about It). Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Arnold, Samuel. N. d. “Socialism.” In The Internet Encyclopedia of Philosophy (ed.), The Internet Encyclopedia of Philosophy, URL = <https://www.iep.utm.edu/socialis/>
• Burawoy, Michael. 1979. Manufacturing Consent: Changes in the Labor Process under Monopoly Capitalism. Chicago, IL and London, UK: The University of Chicago Press.
• Cohen, G. A. 2009. Why Not Socialism? Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Cowen, Tyler. 2008. “Public Goods.” In David R. Henderson (ed.), The Concise Encyclopedia of Economics. Indianapolis, IN: Liberty Fund.
• Dagger, Richard and Terence Ball. 2019. “Socialism.” In Encyclopædia Britannica, inc. (ed.), Encyclopædia Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/socialism
• Dahl, Robert A. 1993. “Why All Democratic Countries have Mixed Economies.” Nomos 35: 259-82.
• Dictionary.com. N.d. “Capitalism.” URL = <https://www.dictionary.com/browse/capitalism>
• Editors of Encyclopædia Britannica. 2019. “Henri de Saint-Simon.” In Encyclopædia Britannica, Retrieved from https://www.britannica.com/biography/Henri-de-Saint-Simon
• Friedman, David D. 1989. The Machinery of Freedom: Guide to a Radical Capitalism, Second Edition. La Salle, IL: Open Court Publishing Company.
• Friedman, Milton. 2002. Capitalism and Freedom. Chicago, IL: University of Chicago Press.
• Friedman, Milton and Rose Friedman. 1979. Free to Choose: A Personal Statement. New York, NY: Harcourt Brace.
• Gaus, Gerald. 2010. “The Idea and Ideal of Capitalism.” In George G. Brenkert and Tom L. Beauchamp (eds.), The Oxford Handbook of Business Ethics. New York, NY: Oxford University Press.
• Gaus, Gerald. 2008. On Philosophy, Politics, and Economics. Belmont, CA: Thomson Wadsworth.
• Gilabert, Pablo and Martin O’Neill. 2019. “Socialism.” In E. N. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Retrieved from https://plato.stanford.edu/entries/socialism/.
• Hardin, Garrett. 1968. “The Tragedy of the Commons.” Science 162(3859): 1243-48.
• Herzog, Lisa. 2019. “Markets.” In E. N. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Spring 2019 Edition, URL =https://plato.stanford.edu/archives/spr2019/entries/markets/
• Huemer, Michael. 2013. The Problem of Political Authority: An Examination of the Right to Coerce and the Duty to Obey. Houndmills, UK and New York, NY: Palgrave Macmillan.
• Investopedia. 2019. “Mixed Economic System.” Retrieved from https://www.investopedia.com/terms/m/mixed-economic-system.asp
• Kropotkin, P. 1902. Mutual Aid: A Factor of Evolution. New York, NY: McClure Phillips & Co.
• Kropotkin, Peter. 2015 [1913]. The Conquest of Bread. London, UK: Penguin Classics.
• Lowe, Dan. 2015. “Karl Marx’s Conception of Alienation.” 1000-Word Philosophy. Retrieved from https://1000wordphilosophy.com/2015/05/13/karl-marxs-conception-of-alienation/.
• Marx, Karl. 2009 [1932]. “Economic and Philosophic Manuscripts of 1844.” In Karl Marx and Friedrich Engels, Economic and Philosophic Manuscripts of 1844 and the Communist Manifesto, tr. Martin Milligan (Amherst, NY: Prometheus Books), pp. 13-202.
• Marx, Karl. 2004 [1867]. Capital: A Critique of Political Economy, Volume One. New York, NY: Penguin Classics.
• Merriam-Webster. N.d. “Capitalism.” URL = <https://www.merriam-webster.com/dictionary/capitalism>
• Mill, John Stuart. 1965 [1848]. Principles of Political Economy with Some of Their Applications to Social Philosophy, Volume I: The Principles of Political Economy I, ed. J. M. Robson. Toronto, ON: University of Toronto Press.
• Murphy, Liam and Thomas Nagel. 2002. The Myth of Ownership: Taxes and Justice. Oxford, UK: Oxford University Press.
• Nozick, Robert. 1974. Anarchy, State, and Utopia. New York, NY: Basic Books.
• Oxford English Dictionary, N.d. a. “Capital.” Retrieved from http://www.oed.com/view/Entry/27450
• Oxford English Dictionary. N.d. b. “Capitalism.” Retrieved from http://www.oed.com/view/Entry/27454
• Oxford English Dictionary. N.d. c. “Mixed Economy.” Retrieved from http://www.oed.com/view/Entry/120348
• Oxford English Dictionary. N.d. d. “Socialism.” Retrieved from http://www.oed.com/view/Entry/183741
• Piketty, Thomas. 2014. Capital in the Twenty-First Century, tr. Arthur Goldhammer. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Proudhon, Pierre-Joseph. 1994 [1840]. What is Property? Ed. Donald R. Kelley and Bonnie G. Smith. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Rawls, John. 1999. A Theory of Justice, Revised Edition. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Schweickart, David. 2011. After Capitalism, Second Edition. Lanham, MD: Rowman & Littlefield.
• Scott, Bruce R. 2011. Capitalism: Its Origins and Evolution as a System of Governance. New York, NY: Springer Science+Business Media.
• Sherman, Howard J. 1995. Reinventing Marxism. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.
• Smith, Adam. 2003 [1776]. The Wealth of Nations. New York, NY: Bantam Dell.
• World Bank Group. 2016. Global Monitoring Report 2015/2016: Development Goals in an Era of
• Demographic Change. Washington, DC: World Bank Group and The International Monetary Fund.
• Zwolinski, Matt. 2015. “Property Rights, Coercion, and the Welfare State: The Libertarian Case for a Basic Income for All.” The Independent Review 19(4): 515-29

Thomas Metcalf- “Arguments for Capitalism and Socialism”, (Erişim Tarihi: 01.08.2020), Erişim Kaynağı: https://1000wordphilosophy.com/2019/09/17/arguments-for-capitalism-and-socialism/

Çevirmen: Yiğit Aras Tarım

Çeviri Editörü: Can Kalender