Hazırladığımız bu kitap öneri listesinde analitik (AF) ve kıtasal (KF) geleneği felsefeyi işleyiş biçimi, argüman kurma mantığı, metafiziği içeriklendirme tarzı, dil anlayışları vb. açılardan karşılaştıran deneme, müzakere metni, çalıştay ve açık oturum raporu, yüksek lisans ve doktora tezi, bilimsel dergi makaleleri ve müstakil eserler yer almaktadır. Bir din felsefesi araştırmacısı olarak ayrıca din felsefesi metinlerine de yer vermek gerektiğine karar verdim, bundan dolayı analitik din felsefesi ve kıtasal din felsefesi özelinde birtakım eserler de zikredilmiştir.

Tamamlamak üzere olduğum tezim, analitik ve kıtasal geleneği doğrudan karşılaştıran bir yapıya haiz olduğu için, listede yer alan eserlerin kahir ekseriyeti baştan sona tetkik edilmiştir. Ancak kimisinin de sadece ilgili bölümlerine bakılmıştır. Dr. Öğretim Üyesi Kayhan Özaykal’ın bu listenin hazırlanmasında ciddi katkısı vardır. Nitekim lisans ve yüksek lisansını İngiltere’de tamamlayan danışmanım Özaykal, Anglo-Sakson geleneğine hakimiyeti doğrultusunda önerdiği eserlerle AF’yi daha iyi kavramamı sağlamıştır. Yine Kevin Mulligan, Paul Nedelesky, Peter Simon, Barry Simith ve henüz lisans yıllarımda hem analitik hem kıtasal gelenekle beni tanıştıran ayrıca çeşitli eserleri karşılıklı mütalaa ettiğimiz Dr. Öğretim Üyesi Ahmet Kaplan’a çalışmalarımın seyrini belirleyen katkılarından dolayı müteşekkirim.

Aşağıda bulunan okuma listesinin aslında tezimin kaynakçasının bir bölümü olduğu söylenebilir. Liste hazırlanırken “basitten karmaşığa, soyuttan somutta, geçmişten günümüze” vb. herhangi bir hiyerarşi güdülmemiştir. Nitekim içerisinde giriş metinleri olduğu gibi daha kompleks metinler de yer almaktadır. Bu listenin yanı sıra Öncül Analitik Felsefe Dergisi’nin tüm sayıları analitik ve kıtasal geleneği karşılaştırma bağlamında okunabilir niteliktedir. Ayrıca sadece bizatihi yazımına, çevirisine ya da editörlük aşamasına katıldığımız Türkçe eserler zikredilmiştir. Bu listenin ardından şu an Türkçede analitik ve kıtasal geleneklerin karşılaştırıldığı metinlere dair bir liste hazırlamaktayım. O listeyi de, şayet kıymetli görürlerse, yine burada paylaşmaktan büyük mutluluk duyarım.

Liste beş kısımdan oluşmaktadır;

• A. Analitik ve Kıtasal Geleneği Dolaylı Karşılaştıran Analitik Felsefe Konulu Metinler
• B. Analitik ve Kıtasal Geleneği Dolaylı Karşılaştıran Kıta Felsefesi Konulu Metinler
• C. Gelenekleri Doğrudan Mukayese Eden Metinler
• D. Analitik Din Felsefesi Metinleri
• E. Kıtasal Din Felsefesi Metinleri
• F. Yardımcı Metinler

Öncelikle gelenekleri dolaylı yoldan karşılaştıran metinler listelenmiştir. Nitekim analitik felsefeyi tanımlarken kıtasal düşünceye atıf yapma ya da kıtasal olanın değillenmesi üzerinden analitik felsefeyi tahdit etme girişimleri malumdur. Bu sebeple bir metin doğrudan analitik geleneği tanıtmak üzere kaleme alınsa da dolaylı olarak kıta felsefesiyle mukayeseleri ihtiva edebilmektedir. Akabinde gelenekleri doğrudan karşılaştıran metinler verilmiştir. Binaenaleyh liste, analitik ve kıtasal din felsefesi yapan araştırmacıların çarpıcı eserlerine işaret etmiş, en nihayetinde bir tamamlayıcı okuma listesi vererek akamete erdirilmiştir.

Alanda çalışan daha fazla yazarın tanıtılabilmesi için, muteber yazarların birden fazla metnini vererek listeyi doldurmak yerine, meşhur eserlerinden birine işaret edilmiştir. Böylece okuyucu alanda kimlerin çalıştığını görecek ve ipin ucunu çekerek diğer metin ve yazarlara ulaşabilecektir. Bu listenin geleneklere dair eksik bıraktığı belki de yüzlerce metin bulunmaktadır. En nihayetin bunlar benim şahsi tercihlerimi göstermektedir. Nitekim herkes kendi entelektüel, düşünsel yolculuğunun seyrini en nihayetinde kendisi belirler. Bunun için bazen kitaplara başka yazarlar tarafından yazılan tanıtım ve giriş metinlerine, önsözlere hatta bu tür okuma listelerine önyargıyla yaklaşmışımdır. Ancak burada özellikle analitik geleneğin Türkiye’de az bilinir olmasından ötürü bir zaruret hasıl olmuştur. Umarım bu liste faydalı olur.

A. Analitik ve Kıtasal Geleneği Dolaylı Karşılaştıran Analitik Felsefe Konulu Metinler

1. Jonathan Cohen, The Dialogue of Reason: An Analysis of Analytical Philosophy. Oxford University Press, Oxford, 1986.
2. Michael Dummett, Origins of Analytical Philosophy. Harvard University Press, Cambridge, 1994.
3. John Hospers, An Introduction to Philosophical Analysis (4. bs.). Routledge, London, 1997.
4. Anat Biletzki ve Anat Matar (Ed.), The Story of Analytic Philosophy. Routledge, London, 1998.
5. Aaron Preston, Analytic Philosophy: The History of an Illusion (2. bs.). Continuum International Publishing Group, London, 2010.
6. Michael Beaney, The Oxford Handbook of the History of Analytic Philosophy. Oxford University Press, Oxford, 2013.
7. Michael Beaney, The Analytic Turn: Analysis in Early Analytic Philosophy. Routledge, London, 2007.
8. Stephen P. Schwartz, A Brief History of Analytic Philosophy: From Russell to Rawls. Wiley-Blackwell, Malden, 2012.
9. Scott Soames, The Analytic Tradition in Philosophy. Princeton University Press, Princeton, 2014.
10. Hans-Johann Glock, What is Analytic Philosophy? Cambridge University Press, Cambridge, 2018.
11. Stanley Rosen, Limits of Analysis. St. Augustine’s Press, Indiana, 1999.
12. Peter Hacker, Insight and Illusion: Themes in the Philosophy of Wittgenstein. Oxford University Press, Oxford, 1986.
13. Timothy Williamson, The Philosophy of Philosophy. Blackwell, Malden, 2007.
14. Paul Horwich, Wittgenstein’s Metaphilosophy. Oxford University Press, Oxford, 2012.
15. Gilbert Ryle, The Concept of Mind. Hutchinson’s University Library, London, 1949.
16. Elizabeth Anscombe, Intention. Harvard University Press, Cambridge, 1957.
17. A.J. Ayer, Language, Truth, and Logic. Dover Publications, New York, 1952.
18. P.F. Strawson, Individuals: An Essay in Descriptive Metaphysics. Methuen, London, 1959.
19. Wilfrid Sellars, Empiricism and the Philosophy of Mind. Harvard University Press, Cambridge, 1997.
20. Ernest Lepore ve Barry C. Smith (Ed.), The Oxford Handbook of Philosophy of Language. Oxford University Press, Oxford, 2006.

B. Analitik ve Kıtasal Geleneği Dolaylı Karşılaştıran Kıta Felsefesi Konulu Metinler

1. Simon Critchley, Continental Philosophy: A Very Short Introduction. Oxford University Press, Oxford, 2001.
2. Andrew Cutrofello, Continental Philosophy: A Contemporary Introduction. Routledge, London, 2005.
3. Simon Glendinning, The Idea of Continental Philosophy: A Philosophical Chronicle. Edinburgh University Press, Edinburgh, 2006.
4. Brian Leiter ve Michael Rosen (Ed.), The Oxford Handbook of Continental Philosophy. Oxford University Press, Oxford, 2009.
5. Paul Nedelisky, Realizm, “Realite: Bir Müşterinin Rehberi”, çev. Abdulsamet Şentürk, Din ve Felsefe Araştırmaları Dergisi 5/9 (2022).
6. David West, Continental Philosophy: An Introduction. Polity Press, Cambridge, 2010.
7. Robert Piercey, The Crisis in Continental Philosophy: History, Truth, and Hegelian Legacy. Continuum, London, 2011.
8. Jean-Yves Lacoste, “Continental Philosophy,” The Routledge Companion to Philosophy of Religion. Ed. Chad Meister ve Paul Copan, Routledge, London, 2013.
9. Alan D. Schrift (Ed.), The History of Continental Philosophy. Acumen, Durham, 2013.
10. Stuart Sim, Contemporary Continental Philosophy: The New Skepticism. Routledge, London, 2017.
11. Christopher Kul-Want, Introducing Continental Philosophy: A Graphic Guide. Icon Books, London, 2018.
12. Jean-Paul Sartre, Being and Nothingness. Routledge, London, 1956.
13. Martin Heidegger, Being and Time. Harper & Row, New York, 1962.
14. Maurice Merleau-Ponty, Phenomenology of Perception. Routledge, London, 1962.
15. Emmanuel Levinas, Totality and Infinity: An Essay on Exteriority. Martinus Nijhoff, The Hague, 1969.
16. Jacques Derrida, Writing and Difference. University of Chicago Press, Chicago, 1978.
17. Michel Foucault, The Order of Things: An Archaeology of the Human Sciences. Pantheon Books, New York, 1970.
18. Gilles Deleuze, Difference and Repetition. Columbia University Press, New York, 1994.
19. Jürgen Habermas, The Theory of Communicative Action. Beacon Press, Boston, 1984.
20. Slavoj Žižek, The Sublime Object of Ideology. Verso, London, 1989.
21. Hannah Arendt, The Human Condition. University of Chicago Press, Chicago, 1958.

C. Gelenekleri Doğrudan Karşılaştıran Metinler

1. C.G. Prado, A House Divided: Comparing Analytic and Continental Philosophy. Prometheus Books, New York, 2003.
2. Kevin Mulligan vd., “Çağdaş Felsefede Yanlış Olan Ne?”, çev. Abdulsamet Şentürk – Hatice Didar Tuncel, Öncül Analitik Felsefe Dergisi 1/10 (2024).
3. David Spurrett, “Why I am not an analytic philosopher?”, South African Journal pf Philosophy 27 (2008), 153-163.
4. Nick Trakakis, “Meta-Philosophy of Religion,” Ars Disputandi, 7/1 (2007).
5. James Chase ve Jack Reynolds, Analytic Versus Continental: Arguments on the Methods and Value of Philosophy. Routledge, London, 2011.
6. Morny Joy (Ed.), Continental Philosophy and Philosophy of Religion. Springer, Dordrecht, 2011.
7. Moti Mizrahi ve Mike Dickenson, “The Analytic-Continental Divide in Philosophical Practice: An Empirical Study,” Philosophical Practice, 2014.
8. Andreas Vrahimis, Encounters Between Analytic and Continental Philosophy. Palgrave Macmillan, London, 2013.
9. William Egginton ve Mike Sandbothe, The Pragmatic Turn in Philosophy: Contemporary Engagements Between Analytic and Continental Thought. SUNY Press, Albany, 2010.
10. Chris Lawn, Wittgenstein and Gadamer: Towards a Post-Analytic Philosophy of Language. Continuum, London, 2006.
11. Brian Lightbody, The Problem of Naturalism: Analytic Perspectives, Continental Virtues. Lexington Books, Lanham, 2013.
12. Bo Mou ve Richard Tieszen (Ed.), Constructive Engagement of Analytic and Continental Approaches in Philosophy. Springer, Dordrecht, 2013.
13. Dominik Finkelde ve Paul M. Livingston (Ed.), Idealism, Relativism, and Realism: New Essays on Objectivity Beyond the Analytic-Continental Divide. Springer, Cham, 2020.
14. Jeffrey Bell, An Inquiry into Analytic-Continental Metaphysics: Truth, Relevance, and Metaphysics. Routledge, London, 2022.
15. Kevin Mulligan, Wittgenstein and Continental Philosophy. Ashgate, Aldershot, 2006.
16. Simon Glendinning, The Idea of Continental Philosophy. Edinburgh University Press, Edinburgh, 2006.
17. Barry Smith, Wittgenstein and the Vienna Circle. Springer, Dordrecht, 1989.
18. Dermot Moran, The Analytic and Continental Divide: A Study of Language and Meaning. Routledge, London, 2011.
19. Fiona Hughes, Kant and Phenomenology. Oxford University Press, Oxford, 2012.
20. Robert Stern, Hegel and the Analytic Tradition. Oxford University Press, Oxford, 2010.
21. Simon Critchley ve Robert Bernasconi (Ed.), The Cambridge Companion to Levinas. Cambridge University Press, Cambridge, 2002.
22. William Blattner, Heidegger’s Temporal Idealism. Cambridge University Press, Cambridge, 1999.

D. Analitik Din Felsefesi Metinleri

1. Richard Swinburne, The Existence of God, Oxford University Press, Oxford, 2004.
2. Alvin Plantinga, God and Other Minds: A Study of the Rational Justification of Belief in God, Cornell University Press, Ithaca, 1967.
3. William Lane Craig ve Quentin Smith, Theism, Atheism, and Big Bang Cosmology, Clarendon Press, Oxford, 1995.
4. Thomas P. Flint, Divine Providence: The Molinist Account, Cornell University Press, Ithaca, 1998.
5. James Franklin Harris, Analytic Philosophy of Religion, Springer, Dordrecht, 2013.
6. Steven Duncan, Analytic Philosophy of Religion: Its History Since 1955, Christian Faith Publishing, Pennsylvania, 2016.
7. Mostafa Faghfoury, Analytic Philosophy of Religion in Canada, Rowman & Littlefield, Lanham, 2014.
8. Quentin Smith, Ethical and Religious Thought in Analytic Philosophy of Language, Yale University Press, New Haven, 1997.
9. Oliver D. Crisp, Analytic Theology: New Essays in the Philosophy of Theology, Oxford University Press, Oxford, 2009.
10. Harriet A. Harris ve Christopher J. Insole, Faith and Philosophical Analysis: The Impact of Analytical Philosophy on the Philosophy of Religion, Ashgate, Aldershot, 2005.
11. H.E. Hofmeister, Truth and Belief: Interpretation and Critique of the Analytical Theory of Religion, Routledge, London, 2012.
12. J.L. Mackie, The Miracle of Theism: Arguments For and Against the Existence of God, Clarendon Press, Oxford, 1982.
13. Eleonore Stump ve Michael J. Murray (Ed.), Philosophy of Religion: The Big Questions, Wiley-Blackwell, Malden, 1999.
14. Thomas V. Morris (Ed.), God and the Philosophers: The Reconciliation of Faith and Reason, Oxford University Press, Oxford, 1994.
15. Oliver D. Crisp ve Michael C. Rea (Ed.), Analytic Theology: New Essays in the Philosophy of Theology, Oxford University Press, Oxford, 2009.
16. Keith E. Yandell, Philosophy of Religion: A Contemporary Introduction, Routledge, London, 1999.
17. Kent Dunnington, Humility, Pride, and Christian Virtue Theory (Oxford Studies in Analytic Theology), Oxford University Press, Oxford, 2018.
18. Michelle Panchuk ve Michael Rea, Voices from the Edge: Centring Marginalized Perspectives in Analytic Theology, Oxford University Press, Oxford, 2020.
19. William Wood, Analytic Theology and the Academic Study of Religion, Oxford University Press, Oxford, 2021.
20. John McIntyre, The Limits of Scientific Reason: Habermas, Foucault, and Science as a Social Institution (Continental Philosophy in Austral-Asia), Bloomsbury, London, 2021.

E. Kıtasal Din Felsefesi Metinleri

1. Philip Goodchild, Rethinking Philosophy of Religion: Approaches from Continental Philosophy, Fordham University Press, New York, 2002.
2. Merold Westphal, Continental Philosophy of Religion, Indiana University Press, Bloomington, 1997.
3. Eugene Thomas Long (Ed.), Self and Other: Essays in Continental Philosophy of Religion, Springer, Dordrecht, 2007.
4. Anthony Paul Smith ve Daniel Whistler, After the Postsecular and the Postmodern: New Essays in Continental Philosophy of Religion, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle, 2010.
5. Morny Joy, Continental Philosophy and Philosophy of Religion, Springer, Dordrecht, 2011.
6. Espen Dahl, Stanley Cavell, Religion, and Continental Philosophy, Indiana University Press, Bloomington, 2014.
7. Clayton Crockett, B. Keith Putt ve Jeffrey W. Robbins, The Future of Continental Philosophy of Religion, Indiana University Press, Bloomington, 2014.
8. Edward Baring ve Peter E. Gordon, The Trace of God: Derrida and Religion, Fordham University Press, New York, 2015.
9. Friedrich Schleiermacher, On Religion: Speeches to Its Cultured Despisers, Cambridge University Press, Cambridge, 1996.
10. D.Z. Phillips, Religion and the Hermeneutics of Contemplation, Cambridge University Press, Cambridge, 2001.
11. Joseph D. Bettis, Phenomenology of Religion, Harper & Row, New York, 1969.
12. Philip Goodchild, Rethinking Philosophy of Religion: Approaches from Continental Philosophy, Fordham University Press, New York, 2022.
13. Corry Shores, The Logic of Gilles Deleuze: Basic Principles, Bloomsbury, London, 2021.
14. Colby Dickinson, Theological Poverty in Continental Philosophy: After Christian Theology, Bloomsbury, London, 2021.
15. Joseph P. Li Vecchi, Frank Scalambrino ve David K. Kovacs, The Philosophy of Being in the Analytic, Continental, and Thomistic Traditions, Routledge, London, 2020.
16. Sorin Baiasu ve Alberto Vanzo (Ed.), Kant and the Continental Tradition: Sensibility, Nature, and Religion, Routledge, London, 2020.
17. Martin Koci ve Jason Alvis (Ed.), Transforming the Theological Turn: Phenomenology with Emmanuel Falque, Routledge, London, 2020.
18. John D. Caputo, In Search of Radical Theology: Expositions, Explorations, Exhortations, Fordham University Press, New York, 2020.
19. Colby Dickinson, Theology and Contemporary Continental Philosophy: The Centrality of a Negative Dialectic, Routledge, London, 2019.
20. Edward Baring, Converts to the Real: Catholicism and the Making of Continental Philosophy, Harvard University Press, Cambridge, 2019.

F. Yardımcı Metinler

1. Donald Gillies, German Philosophy of Mathematics from Gauss to Hilbert, Oxford University Press, Oxford, 2010.
2. Paul Redding, Analytic Philosophy and the Return of Hegelian Thought, Cambridge University Press, Cambridge, 2007.
3. Nicholas Bunnin ve E. P. Tsui-James, The Blackwell Companion to Philosophy, Wiley-Blackwell, Oxford, 2003.
4. R. C. Olby ve G. N. Cantor, Companion to the History of Modern Science, Routledge, London, 1990.
5. Peter Bieri, Was bleibt von der analytischen Philosophie?, Suhrkamp, Frankfurt, 2013.
6. İlham Dilman, Wittgenstein’s Copernican Revolution: The Question of Philosophical Method, Palgrave Macmillan, London, 1992.
7. Oleksandr Kulyk, Differences between Analytic and Continental Philosophy, Palgrave Macmillan, London, 2019.
8. Babette E. Babich, On the Analytic-Continental Divide in Philosophy, Springer, Dordrecht, 2003.
9. Sergio Cremaschi, On Continental and Analytic Philosophies, Palgrave Macmillan, London, 2015.
10. Moti Mizahi ve Mike Dickinson, The Analytic-Continental Divide in Philosophy Practica: An Empirical Study, Routledge, London, 2018.
11. Edward Baring, Converts to the Real, Harvard University Press, Cambridge, 2019.
12. Hilary Putnam, The Meaning of “Meaning”, Harvard University Press, Cambridge, 1975.
13. H. H. Price, Clarity is Not Enough: Essays in Criticism of Linguistic Philosophy, Routledge, London, 1963.
14. Hilary Putnam, God and the Philosophers, Harvard University Press, Cambridge, 1994.
15. W. V. Quine, On What There Is, Harvard University Press, Cambridge, 1948.
16. David Spurrett, Why I Am Not a Dualist, Cambridge University Press, Cambridge, 2000.

İlginizi Çekebilir:

Analitik Felsefe Kitap Önerileri

Kendi Kendine Öğrenenler İçin Analitik Felsefe Okuma Listesi

Analitik Felsefe İçin Bazı Temel Kaynaklar – Anil Mitra

Felsefeye Yeni İlgi Duyanlar İçin 10 + 15 Türkçe Felsefe Kitabı – Taner Beyter

1950 Yılından Sonraki En Etkili Felsefe Kitapları

Türkçede Çağdaş Epistemoloji Kitapları – Taner Beyter

Analitik Felsefe: Neyle İlgilidir ve Neler Okunmalıdır? – Holger A. Leuz

Zihin Felsefesi’ne Dair Neleri Okumalıyız? – İbrahim Yeşua Özçelik

Tüm Zamanların En Popüler 48 Analitik Felsefe Kitabı – Edward Lucas, Bret Victor ve Nassim Nicholas Taleb

Kötülük Problemine Dair Neleri Okumalıyız? – İbrahim Yeşua Özçelik

Türkçe Ahlak Felsefesine Dair 17 Kitap Önerisi – Taner Beyter

Türkçe Din Felsefesine Dair 55 Kitap Önerisi – Taner Beyter

Türkçede Analitik Din Felsefesi Çalışmaları – Musa Yanık

Türkçede Bilişsel Bilim Kitapları -Yunus Şahin, CogIST

Yapay Zekaya Dair 14+2 Kitap – Yunus Şahin, CogIST

Derleme: 68 Türk Felsefeciden Seçtiklerim – Taner Beyter