Giriş
George Nakhnikian’ın ilginç ve dikkat çekici makalesi olan “Kuantum Kozmolojisi, Teistik Felsefi Kozmoloji ve Varlık Sorusu” [Philo 2000 vol. 3, no. 1]’nda, Evren’imizin bir sebep olmaksızın, ilahi veya başka bir şekilde var olmaya başlamış olduğuna inanmanın metafiziksel olarak mümkün ya da gerekçelendirilebilir olup olmadığına değinir. Onun ulaştığı sonuç olumsuzdur ve benim görüşlerimin aksine o, kuantum kozmolojisinin teizmle tutarlı olduğunu iddia etmektedir. Bu yazıda Nakhnikian’ın argümanlarını ele alacağım.
Hem Nakhnikian hem de ben Hartle-Hawking kuantum kozmolojisine odaklanıyoruz. [1] Nakhnikian, makalesinin başında benim pozisyonumun takdire şayan bir biçimde açık ve tam tasvirini sunar; ta ki tartışmalı iddiasını ortaya attığı noktaya dek:
Smith ve Hawking, bir yaratıcının Büyük Patlama’nın başlangıcından önce fiziksel bir neden olması gerektiğini düşünüyorlar. [2]
Bu doğru değil. Hem ben kendi yazılarımda (birçok kez söyledim bunu) hem de Hawking kendi yazılarında ilahi bir yaratıcının fiziksel bir neden olmadığını ve fiziksel zamanın Big Bang’in başlangıcından önce gelmediğini açıkça ifade ettik (Büyük Patlama da bizzat fiziksel zamanın başlangıcıdır). Bizim bahsettiğimiz “Tanrı”, Zeus değil mükemmel varlık ilahiyatının ideal Tanrı’sıdır (yani her şeye gücü yeten, kusursuz derecede iyi ve Evren’in Yaratıcısı olan bedensiz bir şahsiyet/kişilik).
II
Nakhnikian, HH teorisinin (Hartle-Hawking teorisi) “fiziksel olmayan ve fiziksel olarak nedensel olmayan etkiler üreten” bir Yaratan olmak ya da olmamakla ilgili hiçbir şey söylemediği veya ima etmediğini belirtiyor. [3] Bu yanlış. Onların, böyle bir Yaratıcı’nın yokluğu hakkında söyleyecekleri çok şey var. Mesela Hawking şöyle yazıyor:
Uzay-zamanın sınırsız kapalı bir yüzey olabileceği fikri, Evren’in işleyişinde Tanrı’nın rolü için derin imalara sahiptir. Eğer gerçekten de Evren tamamen bağımsız ve müstakilse, sınırı veya kenarı yok ise, onun ne başlangıcı ne de sonu olurdu; o, yalnızca var oluyor olurdu. Öyleyse Yaratıcı için mekan neresi? [4]
III
Nakhnikian’ın ana argümanı, metafizik zorunlulukların (teizmle ilgili olan zorunluluklar gibi), HH yasası (“Evren’in dalga fonksiyonu”) gibi salt bilimsel zorunluluklar veya doğrulardan ayrılması ve onları geçersiz kılmasıdır. O diyor ki:
Bilimsel bir öneri, ancak [metafiziksel olarak] doğru bir teistik ya da teolojik önermenin inkarını iddia etmiyor veya ima etmiyorsa doğru olabilir.[5]
Ayrıca Nakhnikian, teistik kozmolojinin ve kuantum kozmolojisinin “mantıksal olarak birbirinden bağımsız olduğunu” ve dolayısıyla da kuantum kozmolojisinin teizmin yanlışlığının sağlaması olamayacağını söylüyor. HH teorisinin teizm ile tutarlı olduğuna inanıyor; çünkü, HH teorisini yalnızca bilimsel konularla ilgili iken, teizmin metafiziksel meselelerle ilgilidir.
Ancak Nakhnikian’ın bu konudaki teorisi, tam anlamıyla kendiyle çelişkili görünmektedir. Metafiziksel zorunluluk hakkındaki kendi görüşünü şöyle açıklıyor:
Bu yaklaşıma göre nedensel zorunluluklar, metafiziksel zorunluluklardır. Tuzun doğası ve suyun doğası öyledir ki, bir tutam tuzun doymamış bir su hacmine bırakıldığı her yerde tuz suda çözülür (yani=; Su, tuzu çözer.); ancak, elbette hiçbir özel koşulun bu süreci engellemediğini varsayarsak. [6]
Bu nedensel zorunluluklar doğanın bilimsel yasalarıdır. Sonuç olarak, nedensel bilimsel yasalar “yalnızca bilimsel olarak zorunlu” değildir, aynı zamanda metafiziksel olarak da zorunludurlar. Fakat, deterministik bilimsel yasalar metafiziksel iken, indeterministik bilimsel yasaların ise (Evren’in HH dalga fonksiyonu gibi) metafiziksel olmadığını düşünmek, keyfi ve gerekçesizdir. Gerekçelendirilmiş simetrik tez, hem determinist hem de indeterminist bilimsel yasaların metafiziksel zorunluluk için doğru olmasıdır. Bizimki gibi bir Evren’in 0,99 olasılıkla nedensizce var olmaya başlaması metafiziksel zorunluluktur (Bu, HH’nin temel doğa yasası olacaktır).
Bu, Nakhnikian ‘ın tüm argümanını çürütüyor çünkü onun argümanı, HH yasasının sadece bilimsel bir gerçek olduğu ve bu sebepten ötürü de, “Var olan herhangi bir Evren’e Tanrı sebep olmalıdır.” gibi metafiziksel doğruları geçersiz kılamayacağıdır. Dolayısıyla, Nakhnikian’ın aşağıdaki sonucu, kendisiyle çelişen bir argüman üzerine kurulmuştur:
Smith’in Varlık Sorunsalı’na kosmolojik cevabın teistik tezle mantıksal olarak tutarsız olduğu iddiası, metafiziksel kipler (modalite) ve bilimsel önermeler arasındaki ayrımı onurlandırmak konusunda başarısız kalıyor. [7]
IV
Nakhnikian’ın bu noktada yaptığı temel hatanın kaynağının, epistemik kesinlik kavramını epistemik olmayan, metafizik zorunluluk kavramıyla karıştırması veya tanımlaması olduğuna inanıyorum. Ancak, Plantinga [8], Kripke [9] ve diğerlerinin gösterdiği gibi, epistemik kesinlikler, metafiziksel kesinlikleri gerektirmek ya da onlar tarafından gerektirilmek zorunda değildir (Ayrıntılar için The New Theory of Reference: Kripke, Marcus ve Kaynaklar’daki dördüncü bölümüme bakın [10]). Nakhnikian, metni boyunca “Bu tür hiçbir [gözlemsel] etkilerin metafiziksel zorunlu doğruların oluşturulmasıyla ilgili olmadığı ortadadır. Böyle doğrular varsa onlar yalnızca a priori olarak bilinebilirler [11]” gibi cümlelerle, epistemik a priori kavramıyla metafiziksel zorunluluk kavramını birleştirdiğini belli eder. Nakhnikian’a karşı Plantinga ve Kripke ile birlikte (iddiamız o ki), metafiziksel olarak zorunlu bilimsel yasalar a posteriori olarak bilinirken, metafiziksel olarak zorunlu matematiksel doğrular a priori olarak bilinebilir.
V
Sonuç olarak, Nakhnikian’ın HH kozmolojisi ve teizmin mantıksal olarak uyumlu olduğu iddiasının geçersiz bir argüman olduğuna inanıyorum. Daha önceki çalışmalarımda belirtilen sebeplerden ötürü, HH kozmolojisinin mantıksal olarak Tanrı’nın var olmamasını gerektirdiğini düşünüyorum. [12] Nakhnikian’ın makalesi ilgi çekici ve değerli bir çalışma, fakat HH kozmolojisinin ateizmi ima ettiği tezi çürütememiştir.
Kaynakça:
- [1] James Hartle and Stephen Hawking, “The Wave Function of the Universe,” Physical Review D 28 (1983): 2960-75
- [2] Nakhnikian, “Quantum Cosmology,” 64,
- [3] Ibid., 64.
- [4] Stephen Hawking, A Brief History of Time (New York: Bantam Books, 1998).
- [5] Nakhnikian, “Quantum Cosmology,” 70.
- [6] Ibid., 65.
- [7] Ibid., 66
- [8] Alvin Plantinga, “World and Essence,” The Philosophical Review 79 (1970): 461-492.
- [9] Saul Kripke, “Naming and Necessity,” in Semantics of Natural Language, ed. Donald Davidson and Gilbert Herman (Dortrecht: D.Reidel. 1972): 253-355.
- [10] The New Theory of Reference: Kripke, Marcus and Its Origins, ed. Paul Humphreys and James Fetzer (Dortecht: Kluwer Academic, 1998).
- [11] Nakhnikian, “Quantum Cosmology,” 66.
- [12] Quentin Smith, “Why Stephen Hawking’s Cosmology Precludes a Creator,” Philo vol. 1, no. 1 (Spring-Summer 1998), and “Stephen Hawking’s Cosmology and Theism,” Analysis 54 (1994): 236-43.
Originally Published in: Philo: A Journal of Philosophy, Volume 2, 2000, Spring-Summer issue.
Quentin Smith-”Concernıng the Metaphysıcal Necessıty of the Unıverse Begınnıng Uncaused: A Reply to George Nakhnıkıan”, Erişim Tarihi: 07.07.2020, Erişim Kaynağı: http://web.archive.org/web/20051212052138/http://qsmithwmu.com/concerning_the_metaphysical_necessity_of_the_universe_beginning_uncaused_a_reply_to_george_nakhnikian.htm
Çevirmen: Taner Beyter
Çeviri Editörü: Alican Başdemir
