Uzmanlık – Jamie Carlin Watson

/
689 Okunma
Okunma süresi: 8 Dakika

Tenis veya golf oynayışınızı geliştirmek ister misiniz? Yerel bir “profesyonelden” dersler alın. Anlaşılmaz bir sağlık sorununuz mu var? Uzman bir hekime görünün. Kötü bir boşanmanız mı var? İyi bir avukat tutun. Kısacası, çetin bir sorunuz veya sorununuz varsa, bir uzmanın kılavuzluğuna başvurmalısınız.

Uzmanlar sadece kişisel tercihlere rehberlik etmez. Sosyal politikayı, hukuku ve toplu karar almayı şekillendirirler. Bilimsel araştırma nasıl yorumlanmalıdır? Bu politikanın istenmeyen sonuçları ne olabilir? Önerilen bu yasa yasal olarak uygulanabilir mi? Uzmanlar bunun gibi zor soruları yanıtlamaya yardımcı olur.

Lakin bir uzman nedir? Birinin uzman olup olmadığını nasıl söyleyebiliriz ve uzmanların önemli olmasına rağmen insanlar neden onların tavsiyelerini sıklıkla reddediyorlar?

1. Uzmanlık Nedir?

Pek çok uzmanlık türü vardır. Fizikçiler, sanat tarihçileri, muhasebeciler gibi bazı uzmanlar olağanüstü bilgiye sahiptir. Satranç ustaları, profesyonel kemancılar, cerrahlar olağanüstü yeteneklere sahiptir. Bazı uzmanlıklar, yapmak ile daha az ilgiliyken algılamak ile daha çok ilgilidir. Örneğin, uzman bir damıtıcı viskideki ince ayrıntı tatları tadabilir; uzman bir radyolog, bir röntgeni verimli bir şekilde okuyabilir [1].

Bu farklılıklara rağmen, tüm uzmanlar belirli bir alanda veya konuda onları otorite haline getiren yüksek derecede yetkinliğe sahiptir [2].

Uzman olmak alışıla geldik şekliyle binlerce saatlik odaklanılmış çalışma ve uygulama gerektirir [3]. Diğer uzmanlar genellikle bu uygulamayı gözden geçirip geri bildirimde bulunarak daha fazla uygulama yapılmasını sağlar [4]. Uzmanlık zamanla geliştiği için, bir kişi daha az ya da daha çok derecede uzman olabilir [5]. Uzmanlık sürekli çalışma ve uygulama gerektirir, yoksa kaybedilebilir.

Uzmanlar, sadece bilgi deposu değildir; genellikle alanın iddialarının nasıl ve neden kabul edildiği dahil olmak üzere alanları hakkında derinlemesine bir anlayış sahibiler [6]. Onlar konuya heves olarak el atmış kişiler ya da sadece bilgili kişiler değiller, otoritelerdir.

Uzmanların bilgileri ve anlayışı, kendi uzmanlık alanlarındaki konular hususunda onlara güvenmemiz için iyi bir gerekçe vermesinden mütevellit uzmanın otoritesi epistemiktir [7]. İnançlarımızı uzmanlardan edinirsek doğru olmaları veya haklı çıkarılmaları daha muhtemeldir [8]. O halde uzmanlar, bilgilerini paylaşarak veya becerilerini kullanarak bizi daha iyi duruma getirirler.

2. Birinin Uzman Olup Olmadığını Nasıl Anlarız?

Bazen kanıtı performanslarında yattığında birinin uzman olduğu açıktır, örneğin altın madalya kazananlar veya davayı kazanan avukatlar. Diğer zamanlarda söylemek daha zordur.

Bununla birlikte, birinin muhtemelen uzman olduğuna dair bazı genel göstergeler vardır. Uzmanlar genellikle:

  • kapsamlı özelleşmiş eğitim ve deneyime sahiptir;
  • doğru veya yardımsever bir performans geçmişine sahiptir;
  • yüksek mesleki itibara veya yeterlilik belgelerine sahiptir;
  • yayınlar veya ödüller gibi mesleki başarı emarelere sahiptir;
  • kendi alanları hakkında kolayca ve güvenle konuşabilirler. [9]

Bu göstergeler mükemmel değil. Bazı diploma programları, yeterlilik belgeleri ve ödüller çok fazla bir şey ifade etmez. Bazı alanların performans geçmiş kayıtları yoktur veya mevcut değildir. Bazı uzmanlar, daha fazla deneyim ile becerilerini kaybetme eğilimindedir [10]. Bazı iyi niyetli insanlar, bir alandaki uzmanlar arasında olduklarını iddia ediyorlar ve hatta yeterlilik belgelerine ve deneyime sahip olmalarına rağmen, basitçe, uzman değillerdir. Tabiri caizse arada kaynamışlardır. Bazı insanlar, gerçek uzmanlığın olmadığı alanlarda uzmanlık iddiasında bulunurlar: Bir alanda bilgi veya gerekçelendirilmiş doğru inanç yoksa (salt inanç veya fikirlerin aksine), o zaman o alanda uzman yoktur. Ve uzman olmayan ve olmadıklarını bilmelerine rağmen çeşitli sebeplerle kendilerini uzman olarak tanıtan şarlatanlar vardır.

Kimin uzman olup olmadığını tanımlamak bazen zorlayıcı olabilir ama imkânsız veya denemeye değmez değildir. Ve yineleyerek, bazen uzmanların kim olduğu açıktır.

3. Uzmanlar Hakkındaki Kuşkuculuk

Bir uzmanın eğitimi, öğretimi veya deneyimine sahip olmayan kişilerin, bir uzmana kıyasla o alanda bu kadar yetenekli veya bilgili olma olasılığı çok daha düşüktür. Bu nedenle, uzman rehberliğinin bizimkinden daha doğru veya yararlı olması muhtemeldir, bu yüzden uzmanlar önemlidir [11].

Ancak bazı insanlar uzmanlara ve hatta tüm uzmanlık fikrine kuşkuyla yaklaşıyor [12]. İşte bunun nedenlerinden bazıları:

A. Uzman Görüşü Bazen Değişir

Uzmanların hata yapmış gibi göründüğü vakaları hepimiz biliyoruz: tereyağı sizin için kötüydü, şimdi sorun değil; tüm kadınlar mamografi çektirmeli, şimdi sadece 50 yaşın üzerindeki kadınlar çektirmeli; bir doktor size X dedi, ancak bir diğeri Y dedi. Sürekli değişen “uzman görüşü” bazen insanların genel olarak uzmanlardan şüphe duymasına yol açar.

B. Uzmanlar Bazen Uzmanlıklarının Ötesine Geçer

Uzmanlar bazen sınırlarını aşarlar. Uzmanlar, politik yorumlarda bulunan doktorlar gibi, uzmanlıklarının dışındaki konular hakkında iddialarda bulunurlar. Uzmanlar kendilerini uzmanlıklarının dışındaki alanlarda yetkili olarak gösterdiklerinde, gerçek uzmanların kim olduğunu bilmek daha zor ve uzmanlara olan saygıyı kaybetmek daha kolaydır.

C. Uzmanlar Bazen Fikir Ayrılığındadır

Eşit derecede güçlü eğitim ve deneyime sahip gerçek uzmanlar bile bazen aynı fikirde değiller. TV mahkeme dramaları şunu çok yapar: “Siz uzmanlarınızı getiriyorsunuz; biz bizimkini getireceğiz.” Hangi uzmanın daha doğru olduğuna karar veremezsek, genel olarak uzmanlara olan güvenimizi kaybedebiliriz.

D. Uzman Otoritesine Bazen Direniriz:

Uzmanlar bazen bize duymak istemediğimiz şeyler söyler ve bu yüzden dinlemeyi reddederiz. Haklı olduğumuza o kadar güveniyoruz ki, uzmanlar da dahil olmak üzere bizimle çelişen herkesi reddediyoruz [13]. Bazen bunun nedeni, bir inancın bizim için çok önemli olması ve başkalarının onun hakkında bizden daha çok şey bildiği fikrine gücenmemizdir. Gerçekten sahip olmadığımız bir uzmanlık iddiasında bulunduğumuzda, bu genellikle kendimizin vahametidir.

İnsanların neden bazen uzmanlığı reddettiğini kabul etmek, bizi bu reddedilme konusunda daha eleştirel hale getirebilir. Bazen uzmanlar hakkındaki şüpheler haklı çıkar. Ancak, daha sık olarak, uzmanlar ne düşünmemiz veya yapmamız gerektiğini bilme konusunda bizden daha iyi konumdadırlar ve bu nedenle kuşkuculuk akıllıca değildir.

4. Sonuç

Uzmanlığı incelemek, uzmanları daha iyi belirlememize ve neden önemli olduklarını anlamamıza yardımcı olur.

Bununla birlikte, pek çok soru kalır, örneğin: Uzmanlar fikir ayrılığında olduğunda neye inanmalı ve ne yapmalıyız [14]? Uzmanlığın değerini kabul etmek, uzman olmayanların görüşlerinin önemli kararları ve politikaları etkilemesine izin veren demokrasi rejimini yıldırır mı [15]? Etik, adalet veya politika gibi tartışmalı konularda uzmanlar var mı [16]? Son olarak, bunların hepsi uzmanlar için mi yoksa herkes elinden geldiğince cevaplamaya mı çalışmalı?

Notlar

  • [1] Bkz. Bilalić (2017).
  • [2] Bu nitelendirme tartışmalıdır. Alvin Goldman (2018: 6), Google’ın arama motoru gibi bilgisayar algoritmalarının uzman olduğunu savunuyor. Algoritmalar kesinlikle arama yapanlardan ve diğer tıklama verilerinden “öğrenir”, ancak bunun anlamayı geliştiren bir eğitim olup olmadığı açık bir soru olarak kalır. Dahası, bazıları savant sendromlu kişilerin (önemli zihinsel engelli birinin ortalamanın çok üzerinde sayma, hesaplama veya hatırlama becerisine sahip olduğu bir durum) titiz bir çalışma olmaksızın uzmanlığa sahip olduğunu düşünüyor (bkz.Ericsson ve Pool 2016: 219-222). Ve Tanrı gibi her şeyi bilen bir varlık olsaydı, bu varlığın bir uzman olup olmayacağını merak edebiliriz. Bununla birlikte, neredeyse tüm insan uzmanlığı vakaları (savantlar dahil) özel çalışma veya öğrenme gerektirir.
  • [3] Ericsson ve Pool’a (2016) göre, herhangi bir tür uzmanlık edinmek için genellikle binlerce saatlik eğitim gerekir. Popüler “10.000 saat” kuralı, Malcolm Gladwell (2008) tarafından Krampe, Tech-Römer ve Ericsson (1993) tarafından vurgulanan bir noktanın yanlış yorumlamasıydı. 20 yaşına gelindiğinde, uzman kemancılar ortalama on bin saat pratik yapmışlardı. Ancak çoğu, 20 yaşından çok önce uzmandı. Bulguları, uzmanlığa ulaşmanın bazen 10.000 saatten fazla, bazen daha az pratik gerektirdiğini gösteriyor. Geliştirilmiş öğretim teknikleri de yardımcı oluyor buna. Ericsson, vd. (2018: 6), şu anda bir üniversite dersinde öğretilen matematiğin, Roger Bacon’ın (1214-1292) öğrenmesinin 30 ila 40 yıl alacağını söylediği bir materyal olduğuna dikkat çekmiştir.
  • [4] Bu durum; olimpiyatçılar, profesyonel sporcular, satranç ustaları ve Nobel ödülü kazananları gibi özellikle en yüksek düzeyde uzmanlığa ulaşmak isteyen kişiler için geçerlidir. Bu standardın tam olarak ne olduğu alan tarafından belirlenecektir. Örneğin, uzman yüzücülük, diğer uzman yüzücülerle karşılaştırılabilir teknik ve hız gerektirir ve matematiğin bir alt alanındaki uzmanlık (topoloji gibi), o alanın mevcut durumuna göre yeterli sayıda geçerli çıkarım yapılmasını gerektirir. Ve 1968 Olimpiyatları’ndaki en yüksek uzman yüzme seviyesi olarak sayılan şey, 2016 Olimpiyatları’nda sayılanlardan farklıydı.
    Bu titiz eğitimin geniş çapta incelenen bir versiyonuna, psikolog K. Anders Ericsson (2009) tarafından “maksatlı pratik” adlı kelime öbeği türetildi. Bu uygulama, kişinin konfor alanında olmayan ve başkalarının halihazırda eğitim teknikleri geliştirdiği ve bir becerinin belirli yönlerini geliştirmek için bol miktarda geri bildirim kullanmayı içeren görevlere tam dikkat gerektirir. Tartışma için bkz Ericsson ve Pool (2016).
  • [5] Bkz. Dreyfus ve Dreyfus (1988).
  • [6] Etkileşimsel uzmanlık ile katkıda bulunan uzmanlık arasındaki yeni bir ayrım için Collins ve Evans’a (2007) bakınız. Her ikisi de bir alandaki kavramlar ve yöntemler hakkında kapsamlı bilgiye sahiptir, ancak etkileşim uzmanları genellikle yalnızca bir alanın tarihini ve gelişimini tartışabilirken, katkıda bulunan uzmanlar alana yeni kavramlar, teoriler ve yöntemler ile katkıda bulunma yeteneğine sahiptir.
  • [7] Bunu, siyasi veya hükümet düzeyinde kararlar alma ve davranışları yürütme yetkisi olan “siyasi otorite” ile karşılaştırın.
  • [8] Bkz. Coady (2012).
  • [9] Bkz. Goldman (2001).
  • [10] Bazı sağlık uzmanları zamanla becerilerini kaybetme eğilimindedir. Ericsson ve Pool (2016, bölüm 5), bazı hekimlerin ve hemşirelerin artan deneyime rağmen kötüleştiğini göstermektedir.
  • [11] Raz (1986) ve Zagzebski (2012).
  • [12] Shaw (2016); Schrager (2016); Fox (2018); Burdick (2018).
  • [13] Bazı durumlarda, uzman olmamamız bizi uzmanlara güvenmemeye sevk edebilir. Kendimize olan güven üzerine yapılan araştırmalar, bir alanda özellikle yetersiz olan insanların, kendi yetersizliklerinden habersiz olduklarını gösteriyor. Bu, Dunning-Kruger etkisi olarak bilinen bilişsel sapma ile sonuçlanır (Dunning ve Kruger, 1999). Problemin eş-tanımlayıcılarından biri olan David Dunning, “Bir görevde iyi olmak için gerekli olan bilgi ve zekâ, genellikle kişinin kendini o görevde iyi olmadığını kabul etmesi için gereken niteliklerle aynıdır” (2016) diye yazıyor. Dunning-Kruger’ın etkisi altındaki insanlar, kendi yeterliliklerine dair aşırı şişirilmiş bir görüşe sahipler ve bu da onları gerçek uzmanlar da dahil olmak üzere başkalarının yetkinliğini düşürmeye yönlendiriyor.
  • [14] Bkz. Matheson (2015) ve Jonathan Matheson tarafından yazılan The Epistemology of Disagreement.
  • [15] Noveck (2015); Brennan (2016)
  • [16] Bkz. Burch (1974), Rasmussen (2005), Tetlock (2005), Watson (2017) ve Watson ve Guidry-Grimes (2018).

Jamie Carlin Watson-“Expertise”, (Erişim Tarihi: 22.12.2020)

Çevirmen: Emre Can Esgiyusufo
Çeviri Editörü: Çağan Fırtına

İstanbul Teknik Üniversitesi'nde inşaat mühendisliği lisans öğrencisi. Siyaset, din ve dil felsefeleri ile alakadar olur. Bunların yanında iyi bir basketbol ve edebiyat sever olduğunu düşünür.

Bir cevap yazın

Your email address will not be published.

Önceki Gönderi

Herkes O Kadar da Cahil Değil: Metabilgi Bilgiden Çok Daha Elzemdir – Neil Levy

Sonraki Gönderi

Erdem Epistemolojisi – Nebi Mehdiyev

En Güncel Haberler Analitik Felsefe:Tümü