Bu pek de yeni olmayan ancak daha önce hiç bu şekilde ele almadığım bir akıl yürütme tarzını düşünene kadar şüpheci teizme pek bir sempati beslemiyordum.
Radikal olarak birbirinden farklı iyilik tipleri vardır. Muhtemelen en yüksek seviyede – bunu seviye A olarak adlandıralım – ahlaki, estetik ve epistemik iyilik tipleri vardır. Azıcık daha düşük bir seviyede – buna da seviye B diyelim – ahlaki doğruluk, dürüstlük, otonomi, erdem, güzellik, yücelik, memnuniyet, doğru, bilgi, anlayış vs. tarzı iyilikler vardır. Ve bundan da düşük leveller olacaktır.
Şimdi, mükemmel bir varlığın, Tanrı’nın, sonsuz şekilde sonsuz derecede iyi olacağını düşünmek makuldür. Böylece Tanrı her seviyeden sonsuz sayıda iyilik için gerçek anlamda ya da analojik olarak sonsuz derecede bir örnek oluştururdu. Eğer böyleyse, o zaman:
- 1. Eğer Tanrı varsa, her seviye için sonsuz derecede iyilik tipi vardır.
Dahası:
- 2. Her seviye için yalnızca sınırlı sayıda iyilik tipi konseptine sahibiz.
Sonuç olarak:
- 3. Her seviye için bizim bilmediğimiz sınırsız sayıda iyilik tipi vardır.
Şimdi, eğer Tanrı dünyayı yaratıyor olsaydı elimizdeki senaryonun neye benzeyeceğini düşünelim. Elimizdeki sınırlı sayıda teodiseden yola çıkarak diyebiliriz ki belli tipte iyilik türlerinin bazı kötülükleri meşru kılabildiğini biliyoruz. Öyleyse eğer dünyada kötülük olsaydı bu şaşırtıcı olmazdı çünkü tüm bu kötülükler Tanrı bunların var olmasına izin verdiği için bir çeşit meşruluğa sahip olurdu. Ancak Tanrı’nın dünyayı yaratırken bizim sınırlı sayıda sahip olduğumuz iyilik tipi konseptleriyle kendini sınırlayarak yalnızca bunlar tarafından meşru kılınan kötülüklere izin vereceğini düşünmek için çok az sebebimiz olurdu. Diğer iyilik türleri hala birer iyilik türüdür. Bu iyiliklerden sınırsız sayıda var olduğunu düşünürsek ve yalnızca sınırlı sayıda iyilik konseptine sahip olduğumuzu hesaba katarsak Tanrı’nın var olması durumunda çok ciddi oranda – belki de çoğunluk olarak – kötülüğün bizim sahip olmadığımız iyilik türü konseptiyle meşru kılınıyor olması çok da olasılık dışı olmazdı.
Böylece bir meşruluk bulamadığımız ciddi oranda kötülüğü gözlemlerken Tanrı’nın var olduğu hipotezini çok da olasılık dışı bırakmayan bir şeyi gözlemliyor oluruz. Ve eğer hipotezimizle ilgili bir şey çok da olasılık dışı değilse bu hipotezimize karşı ciddi bir kanıt sunmaz. Sonuç olarak, var olan ciddi miktarda kötülük için bir meşruluk bulamıyor oluşumuz gerçeği Tanrı’nın varlığına karşı ciddi bir kanıt sunmaz.
Şüpheci teizm Tanrı’nın varlığı için dizayn argümanlarını hatalı bulmaya meyillidir. Bu şüpheci teizm versiyonunun aynı eğilime sahip olduğunu düşünmüyorum ancak bu başka bir tartışmanın konusudur (belki de yorumlar kısmında).
Alexander Pruss- “Sceptical theism and the infinity of God”, (Erişim Tarihi: 21.11.2020), Erişim Kaynağı: http://alexanderpruss.blogspot.com/2018/04/sceptical-theism-and-infinity-of-god.html
Çevirmen: Yiğit Aras Tarım
