Tanrı ve Zamanın B Teorisi – Alexander Pruss

(1) Tüm gerçeklik, Tanrı’nın bakış açısından kusursuz/mükemmel bir şekilde bilinebilecek biçimdedir.
(2) Tanrı’nın bakış açısı ebedi, sonsuz ve zamansızdır.
(3) Bu nedenle tüm gerçeklik ebedi, sonsuz ve zamansız bir bakış açısıyla kusursuz/mükemmel bir şekilde bilinebilecek biçimdedir.
(4) Tüm gerçeklik ebedi, sonsuz ve zamansız bir bakış açısından kusursuz/mükemmel bir şekilde bilinebilecek şekildeyse, o halde zamanın B teorisi doğrudur.
(5) Öyleyse, zamanın B teorisi doğrudur.

Tüm bununla beraber (4) nolu öncülden pek emin değilim.

Çevirmen Notu:

McTaggart analitik felsefe geleneğinde zaman felsefesine dair görüşleri ile ön plana çıkan, ilk analitik filozoflardan biridir. O, zaman mefhumunu, A ve B Teorisi olarak ikiye ayırmış ve önce A teorisinin daha sonra ise B teorisinin gerçeklik ile uyumsuz olduğunu iddia ederek zamanın “gerçek dışı” olduğunu iddia etmiştir. Ancak ilerleyen yıllarda birçok analitik filozof, McTaggart’ın zamanın A ve B teorisini reddeden Zamanın Gerçek Dışılığı Argümanı‘ndan ziyade, hangi teorinin metafiziksel argümanlar ve fizik kuramları ile (Einstein’ın Özel Görelilik Kuramı veya Kuantum Mekaniği vb.) daha uyumlu olduğu üzerine odaklanmıştır.

Diğer yandan Pruss gibi birçok teist filozofun çoğunlukla zamanın A teorisini savunmaya eğilimli olduğunu düşünmemiz ilk bakışta makul görünür. Ancak aceleci davranmamız gerekiyor, Pruss başka bir blog yazısında A teorisinin yanlış olduğunu tek bir cümle ile açıkça ifade ediyor: “Geçmiş değişmez. Ancak eğer A teorisi doğruysa, geçmiş olaylar sürekli bir biçimde nesnel olarak yaşlanır, yaşlanır ve yaşlanır (geçmiş daha geçmişe gider ve daha da geçmişte kalır). Bu bir tür nesnel değişimmiş gibi görünüyor. Öyleyse, A teorisi yanlıştır.”

Tam bu noktada Pruss’un bu yukarıdaki argüman zincirinde neden (4) nolu öncüle özellikle dikkat çekmesi önemlidir. Zamanın B teorisi birçok alt biçimi olmasına rağmen zamanı kipli (geçmiş, şimdi ve gelecek) şekilde kabul etmek yerine öncelik ve sonralık ilişkisi çerçevesinde ele alır. Yani olaylar bir zamanlar var olan ama artık olmayan şeyler (geçmiş) veya şimdi var olmayan ama var olacak olan şeyler (gelecek) şeklinde değil, şeylerin arasındaki öncelik ve sonralık ilişkisiyle daha iyi anlaşılabilir. B teorisinin bir çok alt biçimi evreni ve evrenin içindeki şeylerin zamansal olarak sabit ilişkiler çerçevesinde kavramaktadır. B teorisinin bir yorumuna göre geçmiş artık var olmayan şey değil, “önceki”dir. Eğer bu doğruysa geçmiş dediğimiz önceki şey yok olmamış ve var olmaya farklı bir biçimde de olsa devam ediyor olabilir. Böylece de Tanrı tarafından hala bilinmeye devam ediliyor olabilirler.