Bir Yaşam Tarzı Olarak Felsefe – Christine Darr

Daha önce felsefi bir fikir öğrenip onu günlük yaşamınıza dahil etmeyi denediyseniz bir yaşam tarzı olarak felsefe (YTOF) adı verilen bir yaklaşım ilginizi çekebilir.

YTOF’un yaklaşımı, kavramları veya argümanları analiz etmek ya da dünyanın bir teorisini oluşturmak yerine felsefi yaşama pratiğini vurgular. Bu, kendimiz ve dünya üzerine eleştirel düşünmeyi ve davranışlarımızı dünya görüşümüzle uyumlu hale getirmeyi amaçlayan pratik alıştırmaları içerir. Bu örneğin Aristoteles’in erdemli bir yaşam sürme konusundaki argümanlarını analiz etmek ile erdemli alışkanlıklar geliştirmeye çalışmak arasındaki farktır.[1]

Bu makale YTOF yaklaşımını tanıtmakta ve günümüzde felsefi yaşamın nasıl bir şey olabileceğine dair örnekler sunmaktadır.

1. Pierre Hadot

Birçok çağdaş filozof, Fransız filozof Pierre Hadot’un çalışmaları nedeniyle felsefeye YTOF yaklaşımını benimsemiştir. (1922-2010)

Hadot, birçok antik filozofun felsefi düşüncelerinin hayatlarını nasıl yaşadıklarını şekillendirmesi gerektiğine inandığını gözlemliyor. Örneğin, Stoacılar [2] ve Epikürcüler [3] hem entelektüel katılımı hem de kişinin entelektüel bağlılıklarına uygun olarak yaşamasını teşvik eden okullar kurdular. Hadot, felsefi yaşamanın, gelişen dünya anlayışıyla tutarlı bir şekilde yaşamak isteyen herkesin erişebileceği bir uygulama olduğunu ileri sürüyor.[4]

2. İyi Yaşam Hakkında Eleştirel Düşünce

Felsefi yaşamak, bir bakıma iyi yaşam üzerine eleştirel bir şekilde düşünme meselesidir: zamanımı nasıl geçirmeliyim? Nasıl bir kariyer peşinde koşmalıyım? Kendime ve başkalarına karşı ne gibi sorumluluklarım var?

Bu gibi sorular, görüşlerini kabul etmemiz veya reddetmemiz için bize nedenler sunan insanlar ile hararetli felsefi tartışmalara yol açar.[5] Daha sonra eleştirel düşünmeye katılma fırsatımız olur. Eleştirel düşünme bu görüşlerin değerlerini, diğerlerine kıyasla ne durumda olduklarını, hangi görüşlerin değerlerimizle örtüştüğünü ve bu değerleri yeniden gözden geçirmemiz gerekip gerekmediğini göz önünde bulundurmayı içerir.[6]

Nasıl yaşamamız gerektiğine dair yeni fikirlerle karşılaştığımızda eleştirel düşünme sürecine girmek yaşam boyu sürecek bir uğraştır- bu bir yaşam biçimidir! Koşullarımız değişebilir ve bu da görüşlerimizi yeniden gözden geçirmemize neden olabilir. Açık olmak ve düşünceli kalmak, felsefi yaşamak için çok önemli olmakla beraber başka şeyler de gereklidir.

3. Ruhani Egzersizler

Eleştirel düşünme felsefi bir yaşam için gerekli olsa da yeterli değildir: iyi yaşama dair ikna edici bir görüşe sahip olsak da bu görüşe göre hareket edemeyebiliriz. Örnek olarak bilinçsiz tüketimin iyi yaşamdan uzaklaştırdığına inanıyorsam en azından bilinçsiz tüketimimi sınırlandırmaya çalışmamı bekleyebilirsiniz.[7] Ancak, insanların tarih boyunca gözlemlediği gibi çoğu zaman ideallerimizi tam olarak yerine getiremiyoruz.[8]

Bu nedenle fikirlerin entelektüel olarak kabul edilmesi yeterli değildir; değişim aynı zamanda eylemlerimizi, duygularımızı ve buna benzer şeyleri içermelidir. Hadot, “ruhani” egzersizler olarak adlandırdıklarının etrafımızdaki dünyayı görme ve ona dahil olma şeklimizi dönüştürmesi gerektiğini savunuyor. Bu egzersizlerin dini olarak değil de kişisel olarak dönüştürücü olmaları amaçlandığı için ruhani olduğunu açıklıyor.

Ve bunların egzersiz olma nedeni insanların dünya görüşlerine göre hareket etme felsefi pratiklerini geliştirmek için fiziksel egzersiz gibi alışkanlık haline getirmeleri gereken faaliyetler olmalarıdır.

4.YTOF ve Çağdaş Örnekler İçin Bir Formül

Eleştirel düşünme ve ruhsal egzersizin birlikte nasıl çalıştığını anlamak için bazı örnekleri ele alalım.

1. Adım: Yeni bir teoriyi öğrenmek

Diyelim ki Epikurosçuluğu öğreniyorsunuz ve mutlu bir yaşamın anahtarının zevk peşinde koşmak olduğunu okudunuz ki bu da kısmen hangi arzuların zevkimize katkıda bulunduğunu ve hangilerinin bize zarar verdiğini dikkatlice düşünmemizi gerektirir.[9]

2. Adım: Mevcut Alışkanlıklarımızı Değerlendirmek – bu durumda arzularımızı bu teori ışığında değerlendirmek.

Bazı arzular, örneğin para ya da popülerlik hiçbir zaman tamamen tatmin edilemez ve bu yüzden bize acı verir. Bu anlayış sosyal medya aktifliğimin popülerlik arzusu tarafından yönlendirildiğini görmeme neden olabilir.

3. Adım: Bu farkındalıkla yeni bir alışkanlık ediniyorum.

Bir hafta boyunca sosyal medyaya paylaşım yapmayı bırakıyorum.

4.Adım: Bu alışkanlığı edinirken tepkilerimi fark eder, bu yeni alışkanlığın beni nasıl değiştirdiğini düşünürüm.

Böylece bu görüşün arzu ettiğim yaşam tarzına ulaşmama nasıl yardımcı olabileceğini değerlendirmek için daha bilgili bir konumda olurum.[10]

“Bir Yaşam Tarzı Olarak Felsefe” anlayış, düşünme ve uygulama süreci:

Stoacılıktan bir başka örneği ele alalım. Yukarıdaki formülü takip ederek, süreç şu şekilde görünebilir:

• 1. Yaygın olarak kabul edilen bir Stoacı inanç, korku ve kaygılarımızın çoğunun kontrolümüz dışındaki şeylere takılıp kalmamızdan kaynaklanmasıdır.[11]
• 2. Sıkıntılı duygulara yol açan bir durum ortaya çıktığında, örneğin bir sınavda başarısız olduğumda kendime şunu sormalıyım: Bu durumda ne benim kontrolüm altında ve ne kontrolümün dışında? Aldığım notu ve not ortalamam üzerindeki etkisini değiştiremeyeceğim için bunlar benim kontrolümün dışındadır.
• 3. Bir kaygıyla mücadele etmek için – planlarımız başarısız olduğunda, belirli bir sonuçtan dolayı hayal kırıklığına uğradığımızda ve benzeri durumlarda – Stoacılar “sükûnet” veya zihinsel sakinlik geliştirmemiz gerektiğini savunurlar. Bunu, neyin kontrolümüz dahilinde neyin dışında olduğunu düşünerek ve dikkatimiz ile çabalarımızı kontrolümüz dahilinde olanlara odaklayarak yapabiliriz.
• 4. Biraz düşündükten sonra, teoriyi yeniden değerlendirmek ve sürece yeniden başlamak için yeni bir bakış açısına sahip oluruz.

Sonuç

Bu süreç birçok teori için kabul edilebilir.[12] Efektif altruizm hakkında bilgi edinmek mi yoksa paramızı nasıl harcamamız gerektiğine ilişkin diğer argümanlar mı? [13] Bir ay boyunca harcama alışkanlıklarınızı değiştirmenin anlayışınızı nasıl değiştirdiğini görün. Hayvan hakları mı? Vejetaryen beslenmeyi benimseyin ve yeni bakış açınız üzerine düşünün.[14] Entelektüel dikkatlilik gibi entelektüel bir erdem geliştirmeye çalışmak [15] mantıksal yanılgılar konusunda yeni bir anlayış kazanmanıza ve doğru olana inanmaya olan bağlılığınıza yardımcı olabilir.

Felsefi teori ne olursa olsun, YTOF’un amacı bu fikirleri uygulamaya koymamıza yardımcı olmaktadır. Bu anlamda felsefe yapmak, teoriyi daha iyi anlamamıza yardımcı olur. Entelektüel kararlarımızı ve eylemlerimizi uyumlu hale getirmemize yardımcı olur. YTOF hakkında bilgi edinmenin en iyi yolu, bu süreci kendi başınıza denemek ve kendi sonuçlarınıza varmaktır!

---

Dipnotlar

• [1] Aristoteles ve erdem hakkında daha fazla bilgi edinmek için bkz. Virtue Ethics by David Merry
• [2] Aurelius’un Meditasyonları veya Epictetus’un el kitabı Enchiridion, Stoacılıkla ilgili erişilebilir temel metinlerdir. Çağdaş dünya açısından Stoacılığa mükemmel bir giriş için bkz. Pigliucci (2017)
• [3] Bir yaşam biçimi olarak Epikürcülüğün kapsamlı bir tartışması için bkz. Austin (2022) 
• [4] Hadot (1995: s.275)
• [5] Bu tartışma, herkesin benimsemesi gereken belirli bir yaşam modeli olup olmadığı ya da her birimizin kendi iyi yaşam versiyonumuzun nelerden oluştuğunu bireysel olarak kendimizin mi belirlediği sorusunu da içermektedir. Bu konularla ilgili tartışmalar için bkz. Meaning in Life: What Makes Our Lives Meaningful? Matthew Pianalto
• [6] Spencer Case’in Is it Wrong to Believe Without Sufficient Evidence? adlı kitabı “inanç etiği” konusunda faydalı bir açıklama sunmaktadır ve burada önerilen türden eleştirel bir düşünme sürecine girmek için yararlı bir rehber olabilir.
• [7] Tüketim pratikleri ve bu pratiklerin refahımız üzerindeki potansiyel etkileri hakkında güçlü bir tartışma için bkz. Darr (2022)
• [8] Platon’un Protagoras’ı bu konu üzerine uzun bir düşüncedir. Elçi Pavlus, Romalılar 17:15-20’de bu sorunla mücadele eder.
• [9] Bu görüşlerin daha kapsamlı bir açıklaması için bkz. Özellikle de beşinci bölüme “What do you want?” Austin (2022)
• [10] Bu örnekler YTOF’un nasıl görünebileceğine göstermek amacıyla basitleştirilmiş olsa da umarım kendi başınıza denemeniz için size ilham verir!
• [11] Bu Stoacı inanç hakkında daha fazla bilgi edinmek için Michael Tremblay tarafından yazılan “What Many People Misunderstand About the Stoic Dichotomy of Control” başlıklı makaleye bakabilirsiniz.
• [12] Buna felsefi olmayan çalışmalar bile dahildir. Örneğin, Robin Wall Kimmerer bir çevre biyoloğudur. Bununla birlikte, çalışmaları okuyucularını inançları üzerinde eleştirel bir şekilde düşünmeye ve dönüştürücü yaşam biçimlerine katılmaya zorlamaktadır, bu nedenle felsefi olarak yaşamanın mükemmel bir örneğidir bkz. Kimmerer (2013) ve Kimmerer (2015)
• [13] Efektif altruizm (özgecilik) hakkında daha fazla bilgi için bkz. Ethics and Absolute Poverty by Brandon Boesch. Ayrıca bkz. Singer (2015)
• [14] Hayvanlarla ilgili bazı etik konulara giriş için bkz. The Moral Status of Animals by Jason Wyckoff, Speciesism by Dan Lowe ve Can They Suffer? Bentham on our Obligations to Animals by Daniel Weltman
• [15] Entelektüel erdeme harika bir giriş için bkz. King (2021)

---

Referanslar

• Aurelius, Marcus (2003). Meditations. Translated by Gregory Hays. Penguin Random House. (2003).
• Austin, Emily A (2022). Living for Pleasure: An Epicurean Guide to Life. Oxford UP.
• Darr, Christine (2022). The Production of Consumers and the Formation of Desire: A Neo-Thomist Perspective. Lexington Books.
• Epictetus. The Enchiridion, trans. Elizabeth Carter. Internet Classics Archive.
• Hadot, Pierre (1995). Philosophy as a Way of Life: Spiritual Exercises from Socrates to Foucault. Blackwell.
• Kimmerer, Robin Wall (2015). Braiding Sweetgrass: Indigenous Wisdom, Scientific Knowledge, and the Teachings of Plants. Milkweed.
• Kimmerer, Robin Wall. (2015) “Nature Needs a New Pronoun: To Stop the Age of Extinction, Let’s Start By Ditching ‘It’.” Yes! Magazine, Spring. 
• King, Nathan (2021) The Excellent Mind: Intellectual Virtues for Everyday Life. Oxford UP.
• Pigliucci, Massimo (2017). How to Be a Stoic: Using Ancient Philosophy to Live a Modern Life. Hachette Book Group.
• Plato. Protagoras, trans. Benjamin Jowett. Project Gutenberg
• Singer, Peter (2010). The Life You Can Save: How to Do Your Part to End World Poverty. The Life You Can Save. (2019).
• Tremblay, Michael (2021). “What Many People Misunderstand About the Stoic Dichotomy of Control”. Modern Stoicism.

---

İlgili Makaleler

• Erdem Etiği – David Merry
• Eleştirel Düşünme: Eleştirel Düşünür Olmak Nasıl Bir Şeydir? – Carolina Flores
• Yeterli Kanıt Olmadan İnanmak Yanlış mı? WK Clifford’un “İnanç Etiği” – Spencer Case
• Felsefe Nedir? – Thomas Metcalf
• Hayatın Anlamı: Yaşamınıza Anlam Katan Şey Nedir? – Matthew Pianalto
• Etik ve Mutlak Yoksulluk: Peter Singer ve Efektif Altruizm – Brandon Boesch
• Ahlaken Göz Önüne Alınabilirlik Kuramları: Ahlaki Açıdan Kimler ve Neler Önemlidir? – Jonathan Spelman
• Hayvanların Ahlaki Statüsü – Jason Wyckoff
• Türcülük – Dan Lowe
• “Acı Çekebilirler mi?”: Bentham, Hayvanlara Karşı Sorumluluklarımıza Dair Görüşleri – Daniel Weltman

---

Yazar Hakkında

Christine Darr, Dubuque Üniversitesi’nde Felsefe Doçenti olarak görev yapmaktadır. The Production of Consumers and the Formation of Desire: A Neo-Thomist Perspective adlı kitabın yazarıdır. İlgi alanları arasında çevre etiği, karmaşık fikirleri anlaşılabilir fikirlere dönüştürmek, sanat yapmak ve doğaya hayran olmak yer alıyor.

---

Christine Darr – “Philosophy as a Way of Life”

Çevirmen: Çağnur Erdoğan

Çeviri Editörü: Yiğit Aras Tarım