Sınıftaki ilk günümüzü dünmüş gibi hatırlıyorum. Alvin Plantinga’dan bir şeyler öğrenmek için Notre Dame’nin felsefe doktora programına kayıt olmuştum. Onu ilk gördüğümde sınıfa doğru yürüyüp bir sandalye çekti, ayaklarını sandalyeye koyup arkasına yaslandı, kollarını sıvadı, içten gelen ve yankılanan sesiyle ders anlatmaya başladı. Dönem ilerledikçe, onun bu riskli oturuş tarzından hiç vazgeçip geçmeyeceğine dair aramızda bahse girdik. Ama o oturuş tarzını hiç değiştirmedi.
Birinci sınıf öğrencisi olarak çoğumuz o kadar da şanslı değildik. Plantinga, bir filozof olarak o kadar büyük bir üne sahipti ki, üst düzey master öğrencileri ve hatta birkaç profesör dahi onun dersini alıyordu. Plantinga din felsefesi, metafizik, epistemoloji ve mantık alanındaki çalışmalarıyla zaten dünya çapında ünlü biriydi. Dersini alan bu profesörler ile yaptığı üst düzey konuşmalar, yeni başlayanları hem heyecanlandırır hem de onların gözünü korkuturdu. Tam da bu sohbetleri anlamanın ve kavramanın kenarında olduğumuzu düşünürken; sık sık kendimizi uçurumun kenarında bocalarken bulurduk.
İçinde bulunduğumuz umutsuzluğu sezen Plantinga, profesörleri susturur ve sonra dağılan parçalarımızı toparlayıp bizi tekrar bir araya getirirdi. Tahammül ve iyi bir mizah ile, baştan yeniden başlar; bu sefer en temelden bizi yavaş yavaş çok daha büyük bir kavrayışa ulaştırırdı.
Önümüzdeki beş yıl boyunca Plantinga’nın verdiği her dersi aldım, sonrasındaysa benim tezimi yönetti. İlk kitabım olan “Return to Reason”, “Aptallar İçin Plantinga” olarak tanındı. Daha iyi bir tez danışmanına sahip olamazdım. Beraber tırmanış ve kır kayağı yaptık, beni ve diğer yüksek lisans öğrencilerini tatil yemekleri için aile evine davet etti. O yalnızca akademik danışmanım değil aynı zamanda iyi ve cömert bir arkadaştı.
25 Nisan 2017’de, Grand Rapid’den Alvin Plantinga Templeton Ödülü’nü kazandı. Bu ödül “yaşamın manevi boyutunu; sunduğu kavrayışıyla, keşifleriyle veya pratikte yaptıklarıyla doğrulayan türden çalışmalar ile olağanüstü katkılar sağlayan hayattaki kişileri onurlandırmak için” verilir. Bu ödülü almasıyla Plantinga Dalai Lama, Desmond Tutu, Aleksandr Solzhenitsyn ve Rahibe Teresa gibi Templeton Ödülü daha önce kazanan isimlerin arasına katılmış oldu.
Plantinga’nın entelektüel keşifleri, manevi konuların boyutlarına dair yeni araştırmaların başlamasına ön ayak olmuştur. İşte, Plantinga’nın bu konudaki etkisi anlamanın bir yolu: 1950’lerde, önde gelen bir filozof tarafından yayınlanan tek bir dini inanç savunusu dahi yoktu; 1990’larda ise Yale’den UCLA’ya ve Oxford’dan Heidelberg’e dek manevi dünyayı savunmak ve geliştirmek için kelimenin gerçek anlamıyla yüzlerce kitap ve makale yayınlanmıştı. 1950 ile 1990 yılları arasındaki fark ne mi? Cevap çok basit: Alvin Plantinga.
O halde, 1980’de Time dergisinin din felsefesinin yeniden dirilişini bildirmiş olmasına şaşmamak gerekir. Bir tür sağlam-zihinli entelektüellikten söz ediyor ve Alvin Plantinga’yı “Tanrı’nın önde gelen filozofu” olarak adlandırıyorlardı.
Plantinga’nın Özgür İrade Savunması kötülük problemini açık bir şekilde çürütürken, o, Tanrı’nın kötülüğe niçin izin verdiğini ise bilmediğini alçakgönüllülükle kabul etmekteydi. Ve bu bilmemenin, mesela, birinin küçük çocuğunu kaybetmesinin yıpratıcı etkisini daha da artırabileceğinin farkındaydı. Ve böylece o, profesyonel bir felsefeci olmanın karakteristiğine pek uymayan şu türden pastoral öğütler de bulunuyordu:
Bilmediğiniz şeyler hakkındaki konuşma dürtüsüne direnin.
Acı çekenlerin yanında olun ve onların acılarını paylaşın.
Plantinga kıvrak zekası ve etkileyici yazılarının yanı sıra, ilham verici kişiliğiyle de -o cesur, büyüleyici, esprili, cömerttir- dünyanın her yerinden binlerce filozof ve teoloğa ilham vermiştir.
Plantinga’nın etkisi (ülkemiz) sınırlarımızın ötesine geçmişti. Onun çalışmaları Hollandaca, Rusça, İspanyolca, Lehçe, İtalyanca, Romence, Çince, Japonca, Arapça, Almanca, Farsça, İsveççe, Urduca, İbranice, Türkçe ve Korece’ye çevrildi. (Ç.N.: Fransızca?) Ayrıca o, dünya çapında 250’den fazla halka açık konferans vermişti.
Plantinga’nın entelektüel sorgulama ve araştırmaya dair derin dini yaklaşımı, Yahudi ve Müslüman düşünürlere de ilham olmuştur. Örneğin, Harvard Üniversitesi’ndeki önde gelen bir Yahudi filozof olan Hilary Putnam, kısmen Plantinga’nın kişisel ve entelektüel etkisiyle, kendi geleneğinin mercekleri aracılığıyla felsefe disiplini üzerine bilinçli olarak eğilmeye başladı.
1960’larda Time dergisinin kapağında “Tanrı öldüğü” ilan edilmişti. 1980 yılında ise Time dergisi, Tanrı’nın varlığını güçlü bir şekilde savunduğu için Alvin Plantinga’yı övüyordu.
Din felsefesinin son zamanlardaki yeniden dirilişini daha iyi anlamak istiyorsanız, yakın zamanda yayınlanan Readings in the Philosophy of Religion – Third Edition (genişletişmiş baskı) adlı kitabımı inceleyebilirsiniz. Bu makaleler derlemesi, onun çalışmaları hakkında yarım düzineden fazla içerik ve bizzat Plantinga’nın kalemin çıkan iki ufuk açıcı katkı içermektedir. Hem klasik hem de çağdaş anlamda son derece okunamaya değer olan bu makaleler, Plantinga’nın çalışmalarından derinlemesine etkilenen çağdaş tartışmalara kolay bir erişim imkanı sunar.
Kelly James Clark– “Alvin Plantinga and the Revival of Religious Philosophy“, (03.01.2021)
Çevirmen: Taner Beyter
Alvin Plantinga’ya dair içeriklerimizi okumak için tıklayın.
Din Felsefesi İle İlgili Diğer İçeriklerimiz
- Ateizmi Kanıtlamanın İki Yolu – Quentin Smith
- Din Felsefesine Giriş: Felsefe, Tanrı’nın Varlığına Dair Ne Söyleyebilir? – Taner Beyter
- Din veya İlahi Buyruk Teorisi – Steve McCartney & Rick Parent
- Ateistler Doğaüstüne İnanabilir mi? – Berat Mutluhan Seferoğlu
- Din Felsefesinin Alanı ve Önemi Hakkında – Charles Taliaferro & Elsa J. Marty
- Kozmolojik Kanıt ve İki İtiraz – Zikri Yavuz
- Cömertliğin İstismarı – Talha Gülmez
- Tanrı ve Zaman – Gregory E. Ganssle (Internet Encyclopedia of Philosophy)
- Kelam Kozmolojik Argümanı’na Giriş – Berat Mutluhan Seferoğlu
- Cehennem Problemi: Allah’ın Adaletinin Sınırları – Talha Gülmez
- Bilim + Din – Tom McLeish
- Craig’in Metaetik Ahlak Argümanı’nın ve Teistik Metaetik Teorilerinin Eleştirel Bir Değerlendirmesi – Berat Mutluhan Seferoğlu
- Reformcu Epistemoloji ve Temel İnançlar – Taner Beyter
- Reformcu Epistemoloji ve Tanrı İnancı – Taner Beyter
- İnce Ayar Argümanı Ve Bilinç – Alex Malpass
- Tanrı Nerede? – Edward Feser
- Seküler Bir Ahlakın Olanaklılığına Dair Bir Metaargüman – Talha Gülmez
- Doğal Teoloji ve Doğal Din – Andrew Chignell & Derk Pereboom (Stanford Encyclopedia of Philosophy)
- Olumsallık Argümanı Üzerine Bazı Düşünceler – Jonathan David Garner
- Olumsallık Argümanı’nı Çürütmek – Jonathan David Garner
- Acı ve Hazzın Biyolojik Rolüne Dayalı Argüman – Jeffery Jay Lowder
- Tanrı’nın Kanıtı Olarak Kötülük? – Melinda Penner
- Anselm’in Ontolojik Argümanı – Edward Feser
- Mucizeler ve Edward Feser – Jonathan David Garner
- Zaman, Uzay ve Tanrı – Edwerd Feser
- Dini Epistemoloji: Alvin Plantinga Örneği – Musa Yanık
- Çünkü Tanrı Öyle Söylüyor: İlahi Buyruk Teorisi Üzerine – Spencer Case
- Tanrı’ya Dair Ahlaki Argümanlar (1): Kanıt Temelli Biçimler – John Danaher
- Tanrı’nın Varlığına Dair Tasarım Argümanları – Thomas Metcalf
- Daha İyi Bir Dünyanın Olmayışı Problemi: Mümkün Dünyaların En İyisi – Kirk Lougheed
- Hür İrade Savunması – Alvin Plantinga
- Üçlübirlik İnancı Tutarsız mı? – Yeşua Özçelik
- Tanrı Yalan Söyleyebilir mi? – Dallas G Denery II
- Tanrı’nın Varlığına Dair “İnce Ayar” Argümanı – Thomas Metcalf
- Dini İnançlar İçin Epistemik Eşitliğin İmkânı: Parite Argümanı – Musa Yanık
- Klasik Ontolojik Argüman’ın Ateistik Eleştirisi – Mehmet Mirioğlu
- Üçlübirlik İnancının Tutarsızlığı Argümanı– Jeffery Jay Lowder
- Teistler İçin +20 Soru – Jeffery Jay Lowder
- Ted Drange’nin Yaratılış-Karşıtı Argümanı – Jeffery Jay Lowder
- Natüralizme Karşı Özgür Düşünme Argümanı’yla İlgili Problem – Alex Malpass
- Alternatif Tanrı Konseptleri – Jonathan David Garner
- Vahiy Epistemolojisi İçin Sonsuz Gerileme – Alex Malpass
- Teoloji ve Analitik A Posteriori – Edward Feser
- Augustine ve İdam Cezası Üzerine – Edward Feser
- İnanmanın Günahı – Arif Ahmed
- Kötü bir Tanrı’nın Varlığına Yönelik Kümülatif Bir Sebep – Jonathan David Garner
- Teizme Karşı Biyolojik Evrim Kanıtı – Jeffery Jay Lowder
- Evrenin Nedensiz Başlangıcının Metafiziksel Zorunluluğuna İlişkin George Nakhnikian’a Bir Cevap – Quentin Smith
- Kusurlu Bir Tanrı – Yoram Hazony
- Yeni Ateistler – James E. Taylor (Internet Encyclopedia of Philosophy)
- Yeni Ateizm Eleştirel Bir Değerlendirme – Berat Mutluhan Seferoğlu
- Bilim ve Din: Epistemik Bir Bakış – Nebi Mehdiyev
- Plantinga’nın Dini Dışlayıcılık Savunusunun Eleştirisi – Nebi Mehdiyev
- Dini Epistemoloji – Kelly James Clark (Internet Encyclopedia of Philosophy)
- İslam ve Rasyonalite Üzerine Kısa Bir Değerlendirme – Musa Yanık
- Panteizm – William Mander (Stanford Encyclopedia of Philosophy)
- Plantinga’nın Naturalizme Karşı Evrimsel Argüman’ı ve İtirazlar – Jonathan David Garner
- Deflasyonist Argüman – Mehmet Mirioğlu
- Kutsal Kitapların Anlamlarında Görelilik – Mehmet Mirioğlu
- Ateizm ve Agnostisizm (Stanford Encyclopedia of Philosophy) – Paul Draper
- Mutlak Kudret Argümanı – Mehmet Mirioğlu
- Ateistler Neden Felsefe ve Teoloji ile İlgilenmeli? – Berat Mutluhan Seferoğlu
- Teistler Farklı Ateist Tutumları Neden Bilmelidir? – Musa Yanık
- Kötülük Problemine Karşı Özgür İrade Savunusu ve Eleştirel Bir Değerlendirme – Taner Beyter
- Platon’un Felsefi Dini – Max Charlesworth
- Objektif Dindarlığın İmkansızlığı Argümanı – Mehmet Mirioğlu
- İsimlerini Bilmeniz Gereken 46 Ateist ve Nonteist Felsefeci – Berat Mutluhan Seferoğlu
- Yanlış Anlaşılan Üç Teist Filozof: Aquinas, Pascal ve Paley – Berat Mutluhan Seferoğlu
- Türkçede Analitik Din Felsefesi Çalışmaları – Musa Yanık
- Stephen Unwin’in Bayesci Teoremi: Tanrı’nın Var Olma Olasılığı % Kaçtır? – Musa Yanık
- Kelam Kozmolojik Argüman “Evrenin Başlangıcı Tanrı’yı Kanıtlar mı?” – Berat Mutluhan Seferoğlu
- Kötülük Problemi “Evrendeki Kötülükler Ateizme Delil Midir” – Taner Beyter
- “Allahsız Ahlak Olabilir mi?” Kitabının Eleştirisi – Talha Gülmez
- İnternet Ateistleriyle İlgili Problem – Alex Malpass
- Ateistlerin Pek Çoğunun İnandığı 10 Mit – Berat Mutluhan Seferoğlu
- Din Duygu Düzenlemeyle İlgili, Bu Konuda Oldukça da İyi – Stephen T. Asma
- Zamanı Tanrı Mı Yarattı? – William Lane Craig
- Felsefe Sohbetleri #4:Din Felsefesi (Part-1)
- Felsefe Sohbetleri #4:Din Felsefesi (Part-2)
- Muhammed: Avrupa Aydınlanmasının Ruhban Sınıfı Karşıtı Kahramanı – John Tolan
- Tanrı’nın Varlığı Lehine ve Aleyhine Olan Argümanları Nasıl Sınıflandırabiliriz? – Jonathan David Garner
- Paul Draper’ın Tanrı’nın Varlığına Dair Ahlak Argümanı – Jonathan David Garner
- İyilik Problemi Diye Bir Şey var mı? – Jonathan David Garner
- Enis Doko, Üçlübirlik Problemi ve Hristiyan Teizminin Eleştirisi Üzerine (1. Bölüm) – Yeşua Özçelik
- Enis Doko, Üçlübirlik Problemi ve Hristiyan Teizminin Eleştirisi Üzerine (2. Bölüm) – Yeşua Özçelik
- Ateizm Dünya Hakkında Öngörülerde Bulunur mu? – Jonathan David Garner
- “Karakter Oluşturma” Teodisesi Üzerine Akla İlk Gelen Birkaç Fikir – Jonathan David Garner
- Üçüncü Türden Bir Ahlak Argümanı – Alexander Pruss
- “Ana Rahminde Biçim Vermeden Önce Tanıdım Seni / Yeremya” (1:5) – Alexander Pruss
- Teslis, Cinsel Ahlak ve Liberal Hristiyanlık – Alexander Pruss
- Şüpheci Teizm ve Tanrı’nın Sonsuzluğu – Alexander Pruss
- Hristiyan Dünyasının Bölünmesini Bir Skandal Olarak Mı Görmeliyiz? – Alexander Pruss
- Alexander R. Pruss ve Joshua L. Rasmussen’in “Zorunlu Varlık” Anketi ve Sonuçları – Musa Yanık
- Euthyphro – Alexander Pruss
- Teizm ve Qualia – Alexander Pruss
- Açık Uçlu İki Kozmolojik Argüman – Alexander Pruss
- Mereolojik Mükemmellik – Alexander Pruss
- Teizm Doğru İse Qualia Temel Varlıklar Kategorisinde Değildir – Alexander Pruss
- Büyük Kötülüklere Engel Olmak İçin Yalan Söylemek – Alexander Pruss
- Teolojik Modellerin Üç Seviyesi – Alexander Pruss
- Şimdicilik ve Haç – Alexander Pruss
- Tanrı ve Zamanın B Teorisi – Alexander Pruss
- Wittgenstein ve Din – Stephen Law
- Cehennem Problemi: Allah’ın Adaletinin Sınırları – Talha Gülmez
- Cehennem Problemi’ne Teistik Bir Yaklaşım – Ömer Çağrı Akarsu
- ‘Cehennem Problemi’ Tartışmasına Katkı – Taner Beyter
- Yeni Ahit Yazarlarının Eski Ahit’ten Yaptıkları Yanlış Alıntılar: Bu Onların İlhamsızlığının, Vahy Almadıklarının Delili mi? – Bassam Zawadi
- Hiçlikten Yaratılış ve Kelam Kozmolojik Argüman – Jonathan David Garner
- Tanrı’nın Yokluğu Lehine Ahlak Argümanı (Tersine Çevrilmiş Ahlak Argümanı) – Jonathan David Garner
- Schellenberg’in İlahi Gizlilik Problemi’ne Plantinga’nın Dışsalcı Epistemolojisi Bir Yanıt Verebilir mi? – Musa Yanık
- Mezmurlar 22:1 Tanrım Neden Terk Ettin Beni? – Eren Gündemir
- Bilimsel Mucize Argümanı’nın Eleştirisi – Yasin Şahin
- Mucizeler Gerçek mi? – Jonathan David Garner
- Tanrı’nın Varlığı Aleyhine Disteleolojik Argümanlar – Jonathan David Garner
- Paul Draper’in Acıya Dayalı Argümanı – Jonathan David Garner
- Dinler Tarihine Giriş: Dinler Tarihi Niçin Önemlidir? – Musa Yanık
- Sosyalizm Modern Dinin Manzarasının Şekillenmesine Nasıl Katkı Sağlamıştır? – Julian Strube
- Agnostik Tavrın Makullüğü Üzerine (1. Bölüm) – Bilal Bekalp
- Yeni Bir Mantıksal Kötülük Argümanı – Jonathan David Garner
- Felsefe ve Hristiyan Teolojisi – Michael J. Murray & Michael Rea (Stanford Encyclopedia of Philosophy)
- Schellenberg’in Korkunç Acılara Dayalı Tümdengelim Argümanı – Jonathan David Garner
- Kötülük Problemi – Thomas Metcalf
- Arap ve İslam Metafiziği – Amos Bertolacci (Stanford Encyclopedia of Philosophy)
- Hayvanları Tanrı mı Yaratır? – Jonathan David Garner
- İlahi Buyruk (Emir) Teorisi – Michael W. Austin (Internet Encyclopedia of Philosophy)
- İlahi Gizlilik – David Bayless
- Enkarnasyon Öğretisi, Mantıksal Problem ve Bir Çözüm Önerisi – Yeşua Özçelik
- Farklı Bir Analitik Felsefeci Portresi: Alvin Plantinga – Musa Yanık
- Richard Swinburne: Kısa Bir Entelektüel Biyografi – Musa Yanık
- Alvin Plantinga’nın Maharetli Başarısı – William Doino Jr.
- Cehennem ve Evrenselcilik – A.G. Holdier
- Kriz Anında Tanrı’nın Değerini Tartışmak: Leibniz vs Voltaire – Aaron James Wendland
- Tanrı Yarattıklarına Duyular Yoluyla Bilgi Verir mi? – Jonathan David Garner
- Alvin Plantinga ve Din Felsefesi’nin Yeniden Dirilişi – Kelly James Clark
- C.S. Lewis İyidir Ama Bir De Alvin Plantinga’yı Okumalısınız – Michael Almeida
- Mantıksal Kötülük Problemi – James R. Beebe (Internet Encyclopedia of Philosophy)